Polszczyzna jako język szkolnej edukacji w perspektywie glottodydaktycznej

Monografia poświęcona językowi szkolnej edukacji podejmuje problematykę niezwykle ważną społecznie. Osiągnięcie właściwego poziomu kompetencji językowych, a w szczególności znajomość polszczyzny edukacyjnej, leży u podstaw adaptacji dziecka z doświadczeniem migracji w środowisku szkolnym, jego sukcesu w procesie edukacyjnym, którego miernikiem jest zdobycie dobrego wykształcenia, a w dalszej perspektywie będzie przepustką do prowadzenia satysfakcjonującego życia zawodowego i osobistego. Sam język edukacyjny został w monografii przedstawiony wielostronnie. Pokazano go na tle szkolnej wspólnoty dyskursywnej oraz w kontekście innych odmian polszczyzny, wyeksponowana też została rola języka w procesie zdobywania i przekazywania wiedzy. Książka Anny Seretny to dojrzałe i wartościowe opracowanie, które stanowić będzie źródło wiedzy i inspiracji dla badaczy, autorów programów, podręczników, a także dla nauczycieli w środowiskach wielokulturowych.

Dr hab. Małgorzata Gębka-Wolak, prof. UMK w Toruniu

Monografia Polszczyzna jako język edukacji szkolnej w perspektywie glottodydaktycznej jest jednym z pierwszych w Polsce całościowych opracowań poświęconych dyskursowi edukacyjnemu poddawanemu oglądowi glottodydaktycznemu. Podejście to pozwala patrzeć na właściwe temu dyskursowi środki językowe nie tylko przez pryzmat systemu, lecz również wykorzystania jego określonego wycinka dla ściśle zdefiniowanej potrzeby, jaką jest przekazywanie uczniom wiedzy i zdobywanie jej przez nich na różnych etapach procesu kształcenia. U podstaw monografii legła z jednej strony troska o językowe dobro dzieci z doświadczeniem migracji, a z drugiej – przekonanie, że w polskiej edukacji ciągle zbyt mało uwagi poświęca się powiązaniom między językiem a poznaniem. Celem autorki było przede wszystkim przybliżenie specyfiki języka szkolnej edukacji w całej jego złożoności, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia znajomości tej odmiany dla osiągnięć szkolnych uczniów, a także ukazanie sposobów rozwijania u nich kognitywnej edukacyjnej biegłości językowej.

Anna Seretny, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka licznych monografii i artykułów z zakresu glottodydaktyki polonistycznej oraz podręczników do nauki języka polskiego jako obcego. W pracy naukowej zajmuje się badaniami kompetencji leksykalnej uczących się polszczyzny, analizą leksykalnej dostępności tekstów pisanych i mówionych, a także uwarunkowaniami efektywnej inferencji leksykalnej. W kręgu jej zainteresowań badawczych znajdują się również zagadnienia związane z dwujęzycznością i nauczaniem języka polskiego jako odziedziczonego.

Spis treści

Wykaz najważniejszych skrótów

Wstęp

Rozdział I

UCZNIOWIE Z DOŚWIADCZENIEM MIGRACJI JAKO CZŁONKOWIE SZKOLNEJ WSPÓLNOTY

DYSKURSYWNEJ. KU JĘZYKOWEJ INKLUZJI

1. Wprowadzenie

2. Dyskurs a przestrzeń edukacyjna – zarys problematyki

3. Społeczność szkolna jako specyficzna wspólnota dyskursywna

4. Szkolna wspólnota dyskursywna a uczniowie z doświadczeniem

migracji

5. Specyfika dyskursu szkolnej wspólnoty językowej, czyli swoista terra incognita

6. Podsumowanie

ROZDZIAŁ II.

OD PODSTAWOWYCH UMIEJĘTNOŚCI KOMUNIKACYJNYCH DO KOGNITYWNEJ BIEGŁOŚCI JĘZYKOWEJ. JĘZYK JAKO NARZĘDZIE POZNANIA W PERSPEKTYWIE GLOTTODYDAKTYCZNEJ

1. Wprowadzenie

2. Zróżnicowanie języka w przestrzeni szkolnej

3. Początki myślenia o językowym wymiarze edukacji

3.1. Koncepcja BICS i CALP Jimma Cumminsa

3.2. Krytyka ujęcia Cumminsa

3.3. Waga wprowadzonego rozróżnienia

4. Język codziennej komunikacji

5. Język szkolnej edukacji

6. Między językiem codziennej komunikacji a językiem szkolnej edukacji

7. Opanowywanie języka szkolnej edukacji – ku kognitywnej sprawności językowej

8. Potencjalny krąg odbiorców, czyli kto potrzebuje wsparcia w języku szkolnej edukacji

9. Język edukacji szkolnej w świetle dokumentów Rady Europy – zarys

10. Zakończenie

ROZDZIAŁ III.WEWNĘTRZNA STRUKTURA JĘZYKA SZKOLNEJ EDUKACJI JAKO SPECYFICZNEJ ODMIANY JĘZYKA SPECJALISTYCZNEGO

1. Wprowadzenie

2. Język szkolnej edukacji na mapie odmian współczesnej polszczyzny

3. Język specjalistyczny jako podstawa derywacyjna dla języka szkolnej edukacji – zarys charakterystyki

4. Język szkolnej edukacji jako derywat języka specjalistycznego

5. Zróżnicowanie wewnętrzne języka szkolnej edukacji

5.1. Kryterium przedmiotowe

5.2. Stopień wyspecjalizowania

5.3. Kryterium edukacyjno-rozwojowe (przyrostowe)

5.4. Przedmiotowa odmiana mówiona a pisana

5.5. Podsumowanie

6. Zakończenie

ROZDZIAŁ IV.

LEKSYKALNE WYMIARY EDUKACYJNEJ ODMIANY JĘZYKA

1. Wprowadzenie

2. Płaszczyzna leksykalna języka szkolnej edukacji, tworzące ją jednostki i ich status

3. Stopień trudności jednostek leksykalnych języka szkolnej edukacji

4. Implikacje dydaktyczne

5. W poszukiwaniu obszarów wspólnych, czyli międzyprzedmiotowy

rdzeń języka szkolnej edukacji

5.1. Międzyprzedmiotowy język szkolnej nawigacji w przestrzeni szkolnej

7 Spis treści

5.2. Międzyprzedmiotowy język nawigacji myślenia i realizacji funkcji językowych

5.3. Leksyka wspólnoprzedmiotowa

6. Terminologia szkolna w polskich badaniach

7. Badania polszczyzny edukacyjnej na przykładzie odmiany języka

szkolnej edukacji z zakresu historii

8. Podsumowanie

ROZDZIAŁ V.

ROZWIJANIE KOMPETENCJI LEKSYKALNEJ DZIECI Z DOŚWIADCZENIEM LUB KONTEKSTEM MIGRACJI

1. Wprowadzenie

2. Kształtowanie kompetencji leksykalnej w języku szkolnej edukacji

2.1. Trzy fazy jednostki lekcyjnej

2.2. Sposoby porządkowania poznawanego materiału

2.3. Przydatne wskazówki

3. Eksplicytne nauczania słownictwa – koncepcja Joe Barcrofta

4. Tekst jako narzędzie kształtowania kompetencji leksykalnej

w języku szkolnej edukacji

5. Zakończenie

ROZDZIAŁ VI.

UPRZYSTĘPNIANIE TREŚCI PRZEDMIOTOWYCH,

CZYLI O GLOTTODYDAKTYCZNEJ ADAPTACJI TEKSTÓW

1. Wprowadzenie

2. Obiektywne miary stopnia trudności tekstów

3. Stopień trudności tekstu – perspektywa glottodydaktyczna

4. Stopień leksykalnej trudności tekstu – perspektywa leksykalna ucznia

5. Glottodydaktyczne sposoby uprzystępniania przekazu

5.1. Przykładowe rozwiązania – teksty z podręcznika do geografii i historii

5.2. Przykładowe rozwiązania – teksty lektur szkolnych

6. Podsumowanie

ROZDZIAŁ VII.

NAUCZYCIELE W ŚWIECIE JĘZYKA

1. Wprowadzenie

2. Nauczanie przez treść

Spis treści 8

3. Nauczanie jako działanie mediacyjne

4. Mediacyjna natura nauczania przedmiotowego w kontekście wielokulturowości

5. Nauczyciel jako mediator – w stronę języka i wrażliwości językowej

nauczycieli

5.1. Budowanie rusztowań jako działanie mediacyjne

5.2. Nauczanie dialogiczne

5.3. Elementy Strategii Kształcenia Wyprzedzającego

5.4. Podsumowanie

6. Zamiast zakończenia, czyli o koniecznych komponentach kształcenia nauczycieli przedmiotowych

Aneks

Perspektywy badawcze

Zakończenie. Każdy nauczyciel jest nauczycielem języka

Notka bibliograficzna

Bibliografia

Indeks osób

Seria Język Polski jako Obcy - podseria Metodyka Nauczania Języka Polskiego jako Obcego