Gramatyka funkcjonalna języka polskiego. Fleksja

W popularnych gramatykach mamy do czynienia z opisem systemu językowego o wielu pomieszanych kryteriach, niekonsekwentnym i przez to często niejasnym. Z drugiej strony sformalizowane gramatyki akademickie są dobre dla specjalistów – opisy w nich zawarte są eleganckie, ale często niekomunikatywne. Oba stanowiska poprzestają na przeglądzie form, a pomijają fakt, że podstawową funkcją języka jest komunikacja. Istotą gramatyki funkcjonalnej jest stworzenie instrukcji obsługi języka, czyli wskazanie, jaka forma najlepiej służy intencji komunikacyjnej nadawcy, co oznacza, że szukamy odpowiedzi na trzy pytania: o formę (jak powiedzieć?), funkcję (po co? – zamiar komunikacyjny) i konceptualizację (dlaczego właśnie tak, a nie inaczej?). Taki cel przyświeca niniejszej gramatyce: stanowi ona przystępne kompendium wiedzy o polskiej fleksji i częściach mowy przeznaczone dla wszystkich tych, którzy chcą lepiej zrozumieć zasady polskiej gramatyki.

Koncepcja Autora polega na tym, żeby aspekt formalny wzbogacić o odpowiednik konceptualizacyjny, co prowadzi do właściwego wyboru określonych form językowych. Trudno o bardziej uniwersalne rozwiązanie. Kompetentne i poprawne posługiwanie się językiem to także zdolność przekazywania dowolnych treści na więcej niż jeden sposób, wzbogaconych o nasze intencje, dodatkowe przesłania, a nawet stany emocjonalne.

[z recenzji dr. hab. Piotra Garncarka, prof. UW]

Przyjęcie przez Autora w opisie polskiej fleksji paradygmatów komunikatywistycznego i kognitywistycznego przynosi nowe wartościowe ustalenia, nieobecne we wcześniejszych klasycznych gramatykach polszczyzny. Tym sposobem opis prawidłowości gramatycznych polszczyzny zyskuje wymiar antropologiczny – wyjaśnia bowiem, w jaki sposób struktura formalna systemu językowego powiązana jest z kategoriami poznawczymi ludzkiego umysłu.

[z recenzji dr. hab. Rafała Zimnego, prof. UKW]

dr hab. Piotr Lewiński, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego. Stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej na DePaul University w Chicago oraz stypendysta Fulbrighta na University of Washington w Seattle. Lektor na Uniwersytecie L’Orientale w Neapolu. Autor m.in. monografii: Retoryka reklamy oraz Neosofistyka. Argumentacja retoryczna w komunikacji potocznej, dwóch podręczników do nauczania języka polskiego oraz licznych artykułów naukowych z zakresu glottodydaktyki, retoryki, pragmatyki i teorii argumentacji.

Spis treści

Wstęp
Terminologia
Izomorficzność i nieizomorficzność
Predykaty i struktury predykatowo-argumentowe
Typy predykatów
Części mowy
Główne części mowy – termy
Leksemy zastępcze
Operatory
Formy homonimiczne i wariantywne
Rzeczownik
Funkcje
Rodzaj gramatyczny
Deklinacje – zestawienie
Przypadki – omówienie szczegółowe
Mianownik
Dopełniacz
Celownik
Biernik
Narzędnik
Miejscownik
Wołacz
Najważniejsze alternacje w deklinacji
Deklinacja imion i nazwisk
Deklinacja rzeczowników nieregularnych i osobliwych
Podmiot
Przymiotnik
Funkcje
Przypadki – omówienie szczegółowe
Mianownik
Dopełniacz
Celownik
Biernik
Narzędnik
Miejscownik
Przykłady odmiany przymiotników
Przymiotniki – formy rzeczowne
Przymiotniki nieodmienne
Stopniowanie
Przysłówek
Funkcje
Formy
Stopniowanie
Zaimek
Problem zaimka
Typologia zaimków: formy i funkcje
Pytania
Struktura pytań: formy
Czasownik
Metapredykaty
Predykat a orzeczenie
Związki między podmiotem a orzeczeniem
Formy orzeczenia
Aspekt
Metapredykaty
Czasowniki ruchu
Prefiksy czasownikowe
Formy czasownika
Formy bezosobowe czasownika
Formy nominalne czasownika
Imiesłowy
Czasownik: struktura
Zestawienie form fleksyjnych czasownika – zasady szczegółowe
Czasowniki kłopotliwe
Liczebnik
Funkcje
Deklinacja liczebników – formy
Składnia liczebników
Przyimek
Znaczenie i rekcja najczęstszych przyimków
Przyimki o podwójnej rekcji a przyimki homonimiczne
Spójnik
Funkcje
Spójniki w wypowiedzeniach współrzędnych
Spójniki w wypowiedzeniach podrzędnych
Operatory
Aktualizatory
Aktualizatory temporalne
Aktualizatory duratywności – trwania
Aktualizatory częstotliwości
Aktualizatory miejsca
Aktualizatory pozycji
Złożone operatory kierunku
Operatory emocji
Operatory ilości (kwantytatywne)
Operatory intensywności
Operatory interakcyjne
Operatory kompletności
Operatory referencji
Operatory modalności
Operatory tekstowe
Leksemy wielofunkcyjne
Podsumowanie
Podziękowania
Bibliografia
Indeks terminów i pojęć