Język polski? Chcę i mogę! Część I. Podręcznik do nauki języka polskiego jako obcego na poziomie A1 z nagraniami MP3

W komplecie podręcznik studenta (178 stron), zeszyt ćwiczeń (54 strony), 3 plansze.

Podręcznik do nauki języka polskiego jako obcego pod tytułem Język polski? Chcę i mogę! w dwóch powiązanych ze sobą merytorycznie i kompozycyjnie częściach jest propozycją przeznaczoną dla poziomu A1 (ESOKJ, 2003), adresowaną przede wszystkim do osób dorosłych, choć może być też wykorzystywany w pracy z młodzieżą. Książka jest owocem doświadczeń autorek zebranych w trakcie wieloletniej pracy z grupami początkującymi na różnego typu kursach w Uniwersytecie Jagiellońskim, w Międzynarodowym Centrum Kształcenia Politechniki Krakowskiej oraz w szkołach prywatnych.

Koncepcja podręcznika wpisuje się w nurt podejścia komunikacyjnego, którego celem nauczania jest rozwijanie kompetencji komunikacyjnej uczących się, rozumianej jako umiejętność posługiwania się językiem obcym poprawnie pod względem językowym i adekwatnie do kontekstu sytuacyjnego. Ważny jest więc zarówno rozwój sprawności językowych (słuchania, mówienia, pisania i czytania), jak i leżących u ich podłoża kompetencji lingwistycznych (gramatycznej, leksykalnej, fonologicznej i ortograficznej), o co zadbano w przygotowanej pozycji.

Podręcznik składa się z 15 jednostek, podzielonych na dwie części (pierwsza część ma 9 jednostek podstawowych i 3 powtórzeniowe; druga - 6 jednostek podstawowych i 2 powtórzeniowe oraz suplement, w którym, oprócz wielorakich ćwiczeń gramatycznych i słownikowych, jest kilka tekstów do czytania, pomyślanych jako materiały dodatkowe dla uczącego i uczącego się). Po każdych trzech jednostkach zamieszczono lekcję powtórzeniową, która pozwala nauczycielowi i uczącym się monitorować przebieg i efektywność procesu kształcenia. W każdej lekcji, oprócz tekstów, dialogów, sytuacji komunikacyjnych, znajduje się duża liczba ćwiczeń językowych i sprawnościowych (w zależności od tematu - od 20 do ok. 30). Dokonano wewnętrznego podziału lekcji, a zakładki w lekcjach zapowiadają ćwiczone podsystemy i sprawności w poszczególnych częściach, zazwyczaj lekcja dzielona jest dwukrotnie, natomiast spis treści pokazuje, jakie treści nauczania są w poszczególnych lekcjach. Ostatnia jednostka, w obydwu częściach, bez numeru, nosi tytuł Świętujemy w Polsce! Jej fragmenty mogą zostać wykorzystane w dowolnym momencie kursu. Moment ten wyznaczą bądź potrzeby, bądź rytm roku. W jednostce tej znalazły się informacje o polskich tradycjach, świętach i sposobach ich obchodzenia. Treści socjokulturowe znajdują się w całym podręczniku - uczący się towarzyszą w codziennym życiu rodzinie Różyckich, ich krewnym oraz przyjaciołom i znajomym. Do każdej niemal lekcji wplecione też zostały różne materiały autentyczne, m.in. reklamy, ulotki, bilety oraz formularze, które należy wypełnić online (np. rezerwacja wizyty w firmie LUXMED, zakup biletów, wynajęcie rowerów miejskich itp.). Opracowanie graficzne jednostek, bogate w kolory, ma za zadanie wspierać proces przyswajania wiedzy. Grafika wyraźnie nawiązuje do znanej uczącym się grafiki Facebooka, błoga i innych form współczesnej komunikacji. Język polski? Chcę i mogę! nie jest umiejscowiony w żadnym konkretnym mieście Polski, co czyni go bardziej uniwersalnym. Do podręcznika dołączony został materiał dźwiękowy, tj. nagrania tekstów i dialogów z poszczególnych lekcji (plik jest dostępny do pobrania ze strony wydawnictwa), a także niektórych ćwiczeń (nagrany materiał jest sygnalizowany ikonką). Każdą lekcję zamyka część: Poznajemy Polskę z pocztówkami z różnych miast Polski i kilkoma informacjami o nich. Integralną częścią podręcznika jest też zeszyt ćwiczeń, w którym znajdują się rozmaite zadania gramatyczne, słownikowe oraz kształtujące umiejętność poprawnego zapisu i komponowania prostych tekstów oraz rozwijające sprawność rozumienia tekstu czytanego. Podręcznik uzupełniają gry językowe i plansze, które można wykorzystywać zarówno na zajęciach, jak i w pracy indywidualnej (domowej).

Treści nauczania w podręczniku Język polski? Chcę i mogę! są zgodne z "Programami nauczania języka polskiego. Poziomy Al-C2" choć wybiegają nieco poza poziom A1. Jest to odpowiedź na potrzeby rynku i zmieniający się profil użytkownika. Obecnie bowiem zdecydowana większość uczących się naszego języka w Polsce to osoby pochodzące z krajów zza naszej wschodniej granicy, które ze względu na typologiczną i genetyczną bliskość języków słowiańskich szybciej przyswajają polszczyznę. Stąd w proponowanym podręczniku poszerzono kręgi tematyczne oraz zakres słownictwa. Niektóre, zdaniem autorek, trudniejsze materiały lub ćwiczenia zostały oznaczone gwiazdką. Zasadniczy korpus podręcznika należy jednak do A1. Układ i prezentacja treści nauczania w poszczególnych jednostkach nie mają „sztywnej" struktury, co pozwoli nauczycielowi swobodniej organizować pracę dydaktyczną. Zadbano także o to, by miał on możliwość wyboru treści w zależności od tego, czy kurs, na którym pracuje z podręcznikiem Język polski? Chcę i mogę! ma charakter intensywny czy ekstensywny. W przypadku nauczania ekstensywnego lektor nie musi realizować wszystkich treści danej lekcji, co ani nie wyklucza, ani nie utrudnia realizacji materiału kolejnych jednostek.

Wyróżnikami przygotowywanego podręcznika, w porównaniu z innymi pomocami przeznaczonymi dla początkujących, są:

• nieco bardziej rozbudowany komponent gramatyczny;
• oparcie leksykalnych treści nauczania na korpusie słownictwa bazującym na uwspółcześnionych
• listach frekwencyjnych opracowanych na potrzeby dydaktyki języka polskiego jako obcego (A. Seretny);
• nauczanie podsystemów języka i sprawności językowych w układzie zintegrowanym.

Zdaniem autorek, lektorek z wieloletnim doświadczeniem, w podręcznikach dostępnych na rynku podsystem gramatyczny jest zazwyczaj traktowany nieco po macoszemu, zwłaszcza w kwestii ćwiczeń automatyzujących i komunikacyjnych. W przypadku polszczyzny, języka z rozbudowaną fleksją nominalną i werbalną, brak odpowiedniego komponentu gramatycznego sprawia, że struktury poznawane przez uczących się nie mogą zostać na tyle zinternalizowane, by mogły być sprawnie przywoływane w aktach komunikacji. U wielu uczących się, zwłaszcza starszych, sytuacja ta powoduje dyskomfort i blokadę komunikacyjną. Dowartościowanie komponentu gramatycznego w podręczniku polega na jasnej, przejrzystej i przyjaznej prezentacji struktur gramatycznych, opatrzeniu jej dużą liczbą urozmaiconych ćwiczeń zarówno w lekcjach zasadniczych, powtórzeniowych, jak i w zeszycie ucznia. Ćwiczenia te pokazują struktury w naturalnych kontekstach. Jak już wspomniano, rozbudowano także słownictwo. Podstawowy korpus został oparty na listach frekwencyjnych i kryterium użyteczności. Autorki postanowiły wprowadzić również niektóre, często używane kolokwializmy oraz elementy języka specjalistycznego, którego znajomość jest niezbędna chociażby przy wypełnianiu formularzy online. Słownictwo jest ćwiczone w urozmaicony sposób we wszystkich częściach podręcznika oraz w zeszycie ćwiczeń.

Integrowanie podsystemów i sprawności, które zastosowano w niniejszym podręczniku, nie tylko pozostaje w zgodzie z rzeczywistym charakterem naturalnej komunikacji, ale także umożliwia uczącym się sprawniejsze i bardziej efektywne opanowywanie języka. Dzięki wielokrotnemu i zróżnicowanemu kontaktowi z materiałem językowym może on bowiem zostać głębiej zinternalizowany.

Podręcznik nie powstałby bez ogromnego wsparcia i przychylności bliskich i przyjaciół. Serdeczne podziękowania składamy Paniom Annie Seretny i Magdalenie Szelc-Mays za merytoryczne uwagi, pozytywną motywację oraz cenne podpowiedzi. Recenzentom wyrażamy wdzięczność za wnikliwe i przychylne recenzje. Koleżankom lektorkom z Międzynarodowego Centrum Kształcenia Politechniki Krakowskiej bardzo dziękujemy za testowanie podręcznika od wczesnego jego etapu powstawania.

Autorki wyrażają nadzieję, że podręcznik Język polski? Chcę i mogę! w obu częściach będzie służył uczącym się w sprawnym i efektywnym poznawaniu polszczyzny. Nauczycielom ułatwi zaś codzienną pracę.

Recenzje

Analiza zawartości podręcznika pozwala zgodzić się z tym, co Autorki napisały we wstępie, czyli że - bez szkody dla rozwoju kompetencji komunikacyjnej - rozbudowany został komponent gramatyczny (Autorki mówią o "dowartościowaniu komponentu gramatycznego"); że wykorzystano uwspółcześnione listy frekwencyjne - jeśli chodzi o zawartość leksykalną; że kryterium istotnym w tworzeniu materiałów było kryterium użyteczności - stąd przywołanie wielu kolokwializmów (raczej: słownictwa współczesnego, na które składają się i potocyzmy, i - czasem - elementy slangowe), ale i elementów języków specjalistycznych (dopasowanie tychże do poziomu nie jest proste, ale Autorkom udaje się to zrobić!). (…) Niniejsze materiały odzwierciedlają doświadczenie i warsztat Autorek, potrafiących przygotować świetny program, dopasowany do potrzeb konkretnych odbiorców. Zaproponowany przez E. Gałat i B. Sałęgę-Bielowicz rozkład materiału (= brak sztywnej struktury) pozwala nauczycielom na dopasowanie zawartości do potrzeb wskazanej grupy uczniów. Z drugiej strony trzyma w ryzach tych lektorów, którzy jeszcze nie nauczyli się dyscypliny w pracy z podręcznikiem kursowym. Spokojna, skromna, ale estetyczna szata graficzna jest na tyle poważna, by skupić uwagę uczących się na zawartości merytorycznej, i na tyle bogata, by móc postawić podręcznik na tej samej półce, co najlepsze (starsze) materiały dydaktyczne w naszej branży.

Dr Piotr Kajak, Uniwersytet Warszawski

Na pochwałę zasługuje logiczny i spójny układ podręcznika. Każda jednostka lekcyjna jest przemyślana pod względem merytorycznym i metodycznym. Przyjazna i czytelna forma graficzna, różnorodny, szeroki i ciekawy dobór materiałów (tekstów, ćwiczeń, objaśnień gramatycznych itp.), bogato zilustrowane lekcje, dołączony do nich komponent socjokulturowy i kulturoznawczy to niewątpliwie ogromne atuty opracowania. (…) Duża liczba zadań z pewnością ułatwi pracę lektorom (nie muszą uzupełniać podręcznika dodatkowymi materiałami), zaś użytkownikom pozwoli na skuteczniejsze opanowanie podsystemów języka polskiego. (…) Godna podkreślenia jest także dbałość o konsekwentne realizowanie założeń programowych, o równomierne rozwijanie wszystkich sprawności. Autorki nie zapominają również o nauce poprawnej pisowni i wymowy tak potrzebnych w praktyce językowej. Realizując kryterium przydatności nauczanych treści i pamiętając o zmieniających się realiach, w części poświęconej pisaniu wprowadzają - obok form przewidzianych w programie dla poziomu A1 - blog jako coraz popularniejszą formę wypowiedzi. Zachwyci to bez wątpienia użytkowników i zachęci ich do nauki pisania (sprawności wciąż deficytowej) oraz podejmowania prób samodzielnego redagowania tekstów po polsku.

Dr Grażyna Przechodzka, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Spis treści

Wstęp
Lekcja 1
Język polski, co to jest?
Lekcja 2
Jestem Aśka, a ty?
Lekcja 3
Hobby, zainteresowania
Lekcja powtórzeniowa 1-3
Lekcja 4
Pierogi, żurek, bigos! To jest pyszne!
Lekcja 5
Mój zwykły dzień
Lekcja 6
Powiedz mi, kim jesteś?
Lekcja powtórzeniowa 4-6
Lekcja 7
Zapraszam! O, dziękuję, a dokąd?
Lekcja 8
Jestem turystą – poznaję miasto
Lekcja 9
Chcę poznać Polskę :)
Lekcja powtórzeniowa 7-9
Lekcja
Świętujemy w Polsce!
Klucz do wybranych ćwiczeń
Transkrypcje wybranych nagrań