Z polskim w świat. Podręcznik do nauki języka polskiego jako obcego z płytą CD

Podręcznik Z polskim w świat przeznaczony jest do nauki języka polskiego jako obcego na poziomie podstawowym (B1), uzupełnionym elementami z poziomu średniego ogólnego (B2). Takie rozszerzenie treści nauczania związane jest z faktem, iż adresatem podręcznika są przede wszystkim słuchacze ukraińsko-, rosyjsko- i białoruskojęzyczni, posiadający wyższy poziom kompetencji językowej niż przedstawiciele innych narodowości. Potwierdzają to nasze wieloletnie doświadczenia w pracy ze słuchaczami z krajów wschodniosłowiańskich. Stąd za główny cel podręcznika uznałyśmy dostosowanie treści nauczania do potrzeb użytkowników, których językiem rodzimym jest język ukraiński, rosyjski lub białoruski.

W podręczniku Z polskim w świat koncentrujemy się na rozwijaniu kompetencji językowej w zakresie sprawności receptywnych i produktywnych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na usystematyzowanie kategorii gramatycznych, rozszerzenie zasobu leksykalnego i rozwijanie kompetencji socjokulturowej.

Część I obejmuje 10 jednostek lekcyjnych o zbliżonej strukturze. Każda z nich składa się z kilku komponentów: słownictwa tematycznego, słuchania, czytania, mówienia oraz pisania, a także ćwiczeń komunikacyjnych i frazeologicznych. Kolejność ich występowania zależy od koncepcji przyjętej dla danej jednostki lekcyjnej. Stałym elementem wprowadzającym do tematu lekcji jest obraz znanego polskiego malarza, uzupełniony krótką notką biograficzną. Rozmowa o tym, co przedstawia obraz, stanowi nie tylko pożyteczną „rozgrzewkę językową”, zmuszającą do swoistego przekładu intersemiotycznego, ale ma również na celu zainteresowanie uczących się polską sztuką.

Każda jednostka zawiera szeroki zakres słownictwa związanego z tematem lekcji. Jest on bogato ilustrowany i uzupełniony różnorodnymi ćwiczeniami wspomagającymi percepcję i utrwalenie materiału leksykalnego. Powtarzającym się typem ćwiczenia jest krzyżówka, zwykle pojawiająca się w końcowej części lekcji, która sprawdza stopień opanowania nowych słów. Ze słownictwem tematycznym prezentowanym w lekcji wiąże się ściśle Kącik frazeologiczny, czyli krótki zestaw ćwiczeń wprowadzających frazeologizmy ze współczesnego języka polskiego.

Osobne miejsce w lekcji zajmuje część poświęcona gramatyce. Dobór i zakres zawartego w podręczniku materiału gramatycznego jest podyktowany przyjętym przez nas założeniem wstępnym, a więc przeznaczeniem podręcznika dla określonego adresata. Mając na uwadze podobieństwo języka polskiego do języków wschodniosłowiańskich, zwróciłyśmy szczególną uwagę na te problemy gramatyczne, w których widoczne są istotne różnice systemowe. W takich przypadkach część gramatyczna jest rozszerzona i opatrzona rozbudowanym komentarzem w celu ograniczenia negatywnego wpływu interferencji zewnątrzjęzykowej, będącej źródłem błędów.

Poszczególne jednostki lekcyjne zawierają także bogaty zestaw ćwiczeń w mówieniu, które służą utrwaleniu w wypowiedziach ustnych nowego słownictwa, struktur składniowych oraz wprowadzonego materiału gramatycznego. Pojawiają się również tematy do konwersacji, związane z realizowanymi w lekcji tekstami przeznaczonymi do czytania lub słuchania. Ćwiczenia w mówieniu uzupełniają części lekcji oznaczone podtytułami Komunikacja lub Gra komunikacyjna, stwarzające okazję do formułowania dialogów, opinii, wyrażania emocji oraz odgrywania ról w różnych sytuacjach komunikacyjnych. Z kolei zakres zadań rozwijających sprawność pisania dotyczy zarówno tekstów użytkowych, np. pozdrowień, zaproszeń, jak i krótszych lub dłuższych wypowiedzi pisemnych, np. charakterystyki czy opisu. Końcową część podręcznika stanowi Klucz, zawierający rozwiązania zadań oraz transkrypcje tekstów wykorzystanych jako ćwiczenia w rozumieniu ze słuchu. Do podręcznika dołączona jest płyta CD z materiałami do słuchania. Płyta nie zawiera piosenek. Proponujemy, żeby lektor przygotowywał je we własnym zakresie do wykorzystania na zajęciach.

Podręcznik posiada kompozycję otwartą, co pozwala na korzystanie z niego w sposób elastyczny, w zależności od potrzeb słuchaczy. Warto również zaznaczyć, że chociaż głównym adresatem podręcznika są słuchacze z krajów wschodniosłowiańskich, może on być także wykorzystywany w nauczaniu przedstawicieli innych narodowości. Może być stosowany jako pomoc zarówno na krótkich, jak i dłuższych intensywnych kursach językowych, a również na rocznych kursach przygotowujących do studiów w Polsce czy na lektoratach języka polskiego dla studentów cudzoziemców.

Podręcznik Z polskim w świat powstał w Centrum Języka i Kultury Polskiej dla Polonii i Cudzoziemców Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie przy wsparciu władz uczelni oraz dyrekcji Centrum.

Mamy nadzieję, że przygotowany przez nas podręcznik spełni swoją funkcję i okaże się przydatną pomocą w procesie nauczania języka polskiego jako obcego.

Na uwagę zasługuje wszechstronność i kompleksowość podręcznika Z polskim w świat. Polega ona na rozwijaniu kompetencji komunikacyjnej w różnych przejawach: zarówno kompetencji receptywnych (słuchanie, czytanie), jak i produktywnych (mówienie i pisanie). Autorki zadbały o opis podstawowych kategorii gramatycznych, które wraz z systematycznym bogaceniem leksyki składają się na kompetencję językową, gramatyczno-leksykalną. Odpowiedni dobór tekstów nacechowanych kulturowo zapewnia podniesienie kompetencji socjokulturowych u studentów uczących się z podręcznika Z polskim w świat. Wiedzę w tym zakresie student uzyska również z komentarzy objaśniających językowe normy zachowań w typowych sytuacjach społecznych. Normy są wyjaśnione jako pochodne kontekstu i roli komunikacyjnej. Autorki nie pominęły nawet (jakże ważnej w budowaniu relacji międzyludzkich) sfery komunikacji niewerbalnej.

Recenzja dr hab. Edyty Pałuszyńskiej, prof. UŁ