Sądowa kontrola administracji publicznej. System Prawa Administracyjnego. Tom 10

Tom 10 zawiera szczegółowe omówienia poświęcone sądowej kontroli administracji. Autorzy w pierwszej części omawiają problematykę ogólną, tj. genezę, rozwój i model sądownictwa administracyjnego w Polsce, jego konstytucyjne podstawy oraz zasady postępowania sądowoadministracyjnego.

Nowe, 2 wydanie uwzględnia wszystkie zmiany od poprzedniego wydania książki oraz najnowsze zmiany wynikające z ustawy z 9.4.2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2015 r. poz. 658) mające na celu usprawnienie, uproszczenie i zapewnienie szybkości postępowania przed sądem administracyjnym, zarówno w pierwszej, jak i w drugiej instancji. Zmiany weszły w życie 15.8.2015 r.

Autorzy omawiają także zmiany wynikające z ustawy z 10.1.2014 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustawy (Dz.U. z 2014 r. poz. 183 ze zm.) mające na celu usprawnienie funkcjonowania e-administracji, które będą obowiązywać od 11.2.2017 r. Chodzi m.in. o wprowadzenie rozwiązania, w którym mechanizmy elektronicznego zarządzania dokumentacją mają wesprzeć dotychczasowy sposób prowadzenia akt sprawy sądowej; zapewnienie stronie postępowania dostępu on-line do akt sprawy; zapewnienie możliwości składania pism procesowych w formie dokumentu elektronicznego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi; uregulowanie kwestii doręczania e-pism przez sądy administracyjne.

W publikacji autorzy szczegółowo omówili:

• uprawnienia stron,
• uprawnienia uczestników postępowania oraz uczestników postępowania na prawach strony oraz organizacji społecznych.

W tomie znalazły się również ważne z praktycznego punktu widzenia omówienia poświęcone zdolności sądowej i procesowej.

Autorzy omawiają także kwestie poświęcone wszczęciu postępowania administracyjnego:

• przesłanki dopuszczalności skargi do WSA;
• termin i tryb wniesienia skargi;
• wymagania formalne skargi;
• uprawnienia autokontrolne organu, którego działanie lub bezczynność (przewlekłe prowadzenie postępowania) stały się przedmiotem skargi;
• skutki wniesienia skargi.

W kolejnym rozdziale zostało omówione postępowanie rozpoznawcze i zasady orzekania przez sądy administracyjne.

• wszczęcie postępowania przed sądem administracyjnym (wymagania formalne oraz tryb i termin wnoszenia skargi; treść skargi; termin do wniesienia skargi; tryb wnoszenia skargi; wymagania formalne oraz tryb i termin wnoszenia wniosków);
• skutki zaskarżenia;
• cofnięcie skargi;
• stadia postępowania przed WSA (badanie skargi pod kątem wymagań formalnych; badanie dopuszczalności skargi; badanie zasadności skargi; zawieszenie i umorzenie postępowania).

Autorzy przedstawili także środki ochrony stosowane przez sądy administracyjne, uprawnienia orzecznicze sądu o charakterze dyscyplinującym i represyjnym:

• ukaranie organu grzywną (grzywna stanowiąca gwarancję procesową nadania biegu sprawie sądowo administracyjnej; grzywna stanowiąca gwarancję procesową wykonywania postanowień sądu administracyjnego; grzywna jako gwarancja procesowa wykonalności orzeczeń sądu administracyjnego);
• uprawnienie sądu do rozpoznania sprawy co do jej istoty;
• uprawnienie do rozpoznania sprawy na podstawie odpisu skargi;
• stwierdzenie rażącego naruszenia prawa.

Kolejny, najobszerniejszy rozdział publikacji poświęcony jest środkom odwoławczym w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Autorzy szczegółowo opisali:

• ogólne założenia zaskarżalności orzeczeń sądowych w postępowaniu sądowoadministracyjnym (m.in. konsekwencje wadliwości orzeczeń sądowych, sposoby zapobiegania powstawaniu oraz eliminacji wadliwości orzeczeń sądowych, rodzaje i znaczenie środków zaskarżenia; dopuszczalność zaskarżenia orzeczenia; legitymacja; skutki zaskarżenia orzeczenia sądowego);
• środki odwoławcze (skarga kasacyjna; rozpoznanie skargi kasacyjnej i jej rozstrzygnięcie; zażalenie; wniesienie zażalenia, jego rozpoznanie i rozstrzygnięcie;
• środki odwoławcze a pozostałe środki zaskarżenia przysługujące od nieprawomocnych orzeczeń sądowych (odwołanie od zarządzenia przewodniczącego składu orzekającego w sprawie sprostowania lub uzupełnienia protokołu; odwołanie od zarządzenia przewodniczącego składu orzekającego; odwołanie od pozostałych orzeczeń przewodniczącego wydawanych w toku rozprawy; sprzeciw od postanowień i zarządzeń referendarza sądowego).

Odrębny rozdział został poświęcony prawomocności i skuteczności orzeczeń sądów administracyjnych. Jest to bardzo istotna praktyczna kwestia, ściśle związana z obaleniem prawomocności orzeczenia sądowego; powagą rzeczy osądzonej i skutkami wyroków nieprawomocnych. Autorzy omawiają także tematykę skuteczności, jej znaczenia i wykonalność orzeczeń sądów administracyjnych.

Autorzy szczegółowo omówili również na następujące zagadnienia:

• weryfikacja prawomocnego wyroku sądu administracyjnego (skarga o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego; skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia; wniosek o unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego);
• wykonanie wyroku sądu administracyjnego (wykonanie wyroku w kasacyjnym modelu orzekania; postępowanie prowadzone po uprawomocnieniu się wyroku sądu administracyjnego i sankcje związane z niedopełnieniem obowiązku wykonania tego wyroku).

Autorzy opisali także problem jednolitości orzecznictwa sądów administracyjnych: rodzaje instytucji ujednolicających orzecznictwo sądów administracyjnych. W ramach rozważań omówione zostały uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego; wpływ kontroli orzeczeń na skutek zaskarżenia na jednolitość orzecznictwa sądów administracyjnych oraz znaczenie instytucji przedstawiania pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego oraz pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości UE dla jednolitości orzecznictwa sądów administracyjnych.

Niniejsza pozycja to nieodzowna pomoc dla praktyków, w szczególności sędziów sądów administracyjnych, referendarzy sądowych, radców prawnych, adwokatów, doradców podatkowych, urzędników państwowych oraz stron i innych uczestników postępowania w sprawach sądowoadministracyjnych. Stanowi ona również nieocenioną bazę wiedzy dla doktorantów, aplikantów zawodów prawniczych w trakcie odbywania aplikacji i tych, którzy przygotowują się do egzaminu końcowego, a także zainteresowanych tematem studentów.

Wybitny skład redakcyjny i autorski z udziałem przedstawicieli doktryny, ale przede wszystkim praktyki (większość Autorów to sędziowie NSA) oraz bardzo liczne odwołania do orzecznictwa sądów administracyjnych i piśmiennictwa z prezentowanego zakresu gwarantują wysoki walor praktyczny prezentowanej publikacji.