Ochrona sygnalistów i postępowanie w sprawach zgłaszania naruszenia prawa. Komentarz praktyczny, procedury, wzory, orzecznictwo

Praktyczne przedstawienie i omówienie regulacji i procedur ochrony sygnalistów z uwzględnieniem przepisów sektorowych.

Praktyczne przedstawienie regulacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23.10.2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz.Urz. UE L Nr 305, s. 17), z uwzględnieniem rozwiązań proceduralnych, a także orzecznictwa.

Wprowadzenie przepisów dyrektywy 2019/1937 to początek zmian w zakresie prawa pracy, a także problematyki compliance, która ma zapewnić zgodność działalności firmy z przepisami prawa.

Regulacje mają zapewnić poprawę w zakresie egzekwowania prawa i polityk Unii w określonych dziedzinach poprzez ustanowienie wspólnych minimalnych norm zapewniających wysoki poziom ochrony sygnalistów, czyli osób pracujących w sektorze publicznym lub prywatnym zgłaszających naruszenia w kontekście związanym z pracą.

Normy chroniące sygnalistów obejmują:

• naruszenia objęte zakresem stosowania aktów Unii, które dotyczą m.in.: zamówień publicznych, bezpieczeństwa transportu, ochrony środowiska, zdrowia publicznego, ochrony konsumentów;
• naruszenia związane z interesami finansowymi Unii,
• naruszenia odnoszące się do rynku wewnętrznego.

Dzięki wprowadzeniu przepisów dyrektywy sygnalista będzie miał możliwość zgłosić naruszenie w określony, wybrany przez siebie, sposób:

• zgłoszenie za pośrednictwem wewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń;
• zgłoszenie za pośrednictwem zewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń;
• ujawnienie publiczne.

Na przedsiębiorców zostanie nałożony obowiązek skonstruowania wewnętrznych kanałów zgłoszeniowych, zapewniających poufność przekazywanych informacji. Konieczne będzie także prowadzenie rejestru, w którym gromadzone będą zgłoszenia, oraz poinformowanie pracowników o możliwości dokonywania zgłoszeń za pomocą kanałów zewnętrznych.

Dyrektywa zakłada ponadto ochronę sygnalistów przed działaniami odwetowymi pracodawcy, które mogą wyrażać się m.in. w wstrzymaniu awansu i szkoleń, negatywnej ocenie pracy, nakładaniu środków dyscyplinarnych, mobbingu czy dyskryminacji.

Publikacja została podzielona na trzy części.

W części I omówiono następujące kwestie:

• zagadnienia ogólne dotyczące dyrektywy 2019/1937 (w tym: jej zakres przedmiotowy i podmiotowy, najistotniejsze pojęcia użyte w przepisach);
• trójstopniowy system kanałów, z których mogą korzystać sygnaliści, tj.: zgłoszenie wewnętrzne, zgłoszenie zewnętrzne, ujawnienie publiczne;
• ochrona sygnalisty i „naruszyciela";
• implementacja dyrektywy 2019/1937 i projektowane rozwiązania krajowe.

W części II przedstawiono:

• inne przepisy mające zastosowanie do ochrony sygnalistów (w tym m.in.: przepisy o ochronie danych osobowych, przepisy prawa pracy, przepisy dotyczące tajemnicy zawodowej i służbowej, przepisy prawa prasowego);
• obowiązujące regulacje sektorowe (w tym m.in.: przepisy AML/CFT, przepisy bankowe, przepisy giełdowe, przepisy Ordynacji podatkowej).

W części III zawarto wzory odnoszące się do przedmiotowej tematyki (w tym: procedura zgłoszenia i jego rozpoznania, czy procedury ochronne).

Ponadto w Metodyce uwzględniono zagadnienia związane z ustawą o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (projekt RCL Nr UC101 z 14.10.2022 r.), która:

• ma na celu implementację dyrektywy 2019/1937;
• wprowadzenie środków ochrony osób zgłaszających i osób, których dotyczy zgłoszenie;
• wdrożenie rozwiązań organizacyjnych i instytucjonalnych związanych ze zgłaszaniem naruszeń.

Publikacja skierowana jest do zarządów, służb kadrowych i prawnych dużych przedsiębiorstw, a także organizacji działających na rzecz ochrony sygnalistów. Będzie również przydatna dla adwokatów i radców prawnych zajmujących się prawem pracy oraz szeroko rozumianym compliance.