Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej. Komentarz + wzory do pobrania

Kompleksowe omówienie ustawy z 5.12.2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej wraz z licznymi aktami wykonawczymi.

Czytelnik otrzymuje praktyczne ujęcie poruszanych w komentarzu kwestii w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i budowania odporności mieszkańców. Ustawa określa zadania ochrony ludności w czasie pokoju i w czasie wojny, organy i podmioty ochrony ludności, zasady planowania ochrony ludności i obrony cywilnej, zasady funkcjonowania systemu wykrywania zagrożeń, ostrzegania, powiadamiania i alarmowania o zagrożeniach, zasady użytkowania i ewidencjonowania obiektów zbiorowej ochrony, zasady funkcjonowania i organizację obrony cywilnej oraz sposób powoływania personelu do obrony cywilnej oraz finansowanie zadań z tego obszaru.

Autorzy skupili się na praktycznym aspekcie stosowania nowych przepisów. Z tego względu publikacji szeroko omówiono wzajemną relację i zasady współpracy pomiędzy organami i podmiotami ochrony ludności oraz powiązanie komentowanej ustawy z innymi aktami, które również odnoszą się do ochrony ludności zadań obronnych m.in. do ustawy o zarządzaniu kryzysowym, ustawy o obronie Ojczyzny, ustawy o działaniach antyterrorystycznych, ustaw o stanach nadzwyczajnych, ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, ustaw regulujących zasady funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego, przepisów regulujących ochronę przeciwpożarową i wielu innych aktów prawnych.

Publikacja została wzbogacona o omówienie praktycznych problemów sygnalizowanych przez praktyków, którzy na co dzień realizują zadania ochrony ludności oraz o wzory dokumentów. Ważnym elementem publikacji są liczne tabele i schematy. To jednak co przesądza o użyteczności komentarza to liczne przykłady m.in.: czy pielęgniarka zatrudniona w szpitalu jest personelem ochrony ludności, czy Policja jest podmiotem ochrony ludności, czy obrona cywilna istnieje w czasie pokoju, czy wojewoda może wydać polecenie staroście, czy samorząd musi gromadzić zapasy wody i jedzenia dla ludności?

Ponadto komentarz odnosi się nie tylko do treści legislacyjnej samej ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej ale również aktów wykonawczych dotyczących tego obszaru i ich powiązania z nową ustawą. Są to m.in.:

• rozporządzenie Rady Ministrów z 30.5.2025 r. w sprawie ewakuacji ludności oraz zabezpieczenia mienia;
• rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18.3. 2025 r. w sprawie sposobu i trybu przeprowadzania naboru ochotniczego do służby w obronie cywilnej;
• rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 1.7.2025 r. w sprawie sposobu przygotowania obiektu zbiorowej ochrony do użycia, szczegółowych warunków eksploatacji budowli ochronnych, zapewnienia porządku w ich obrębie oraz ich niezbędnego wyposażenia;
• rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 14.5.2025 r. w sprawie alarmów i komunikatów ostrzegawczych;
• rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 14.5.2025 r. w sprawie Centralnej Ewidencji Zasobów Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej;
• rozporządzenie Rady Ministrów z 27.10.2023 r. w sprawie przygotowania i wykorzystania podmiotów leczniczych na potrzeby obronne państwa;
• rozporządzenie Rady Ministrów z 24.5.2022 r. w sprawie sposobu i trybu nadawania przydziałów organizacyjno-mobilizacyjnych oraz sporządzania zapotrzebowania na uzupełnienie potrzeb jednostek przewidzianych do militaryzacji i zmilitaryzowanych;
  rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z 22.5.2024 r. w sprawie przydziałów mobilizacyjnych i pracowniczych przydziałów mobilizacyjnych;
• uchwała Nr 74 Rady Ministrów z 27.5.2025 r. w sprawie zatwierdzenia Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025–2026.

Publikacja została opracowane według stanu prawnego na 30 czerwca 2025 r. Dodatkowo w komentarzu zasygnalizowano planowane zmiany prawne w tym obszarze.

Komentarz odpowiada m.in. na następujące pytania:

• Czy zadania z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej należą do katalogu zadań własnych samorządu?
• Co znajduje się w katalogu zadań z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej? Czy jest on zamknięty?
• Na czym polega koordynacja zadań ochrony ludności na obszarze gminy?
• Na czym polegają zalecenia jako forma koordynacji działań zakresu ochrony ludności?
• Jakie podmioty pozbawione są możliwości wydawania zaleceń?
• Kto dokonuje kontroli wykonywania zadań z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej?
• Jak starosta organizuje współpracę pomiędzy gminami?
• Czy do organizacji współpracy pomiędzy gminami a starostwem potrzebne jest porozumienie?
• Czy w planach zarządzania kryzysowego uwzględnia się plany ewakuacji ludności?
• Kto odpowiada za koordynacje ewakuacji?
• Do kogo należy ustalenie obszaru na terenie gminy przewidziane w pierwszej kolejności do objęcia ewakuacją?
• Kto szacuje liczbę osób przewidzianych do ewakuacji?
• Jaka jest rola sołtysów podczas ewakuacji?
• Kto upublicznia informacje i ogłasza komunikaty na potrzeby ostrzegania i alarmowania zagrożonej ludności?
• Do czyich zadań należy zapewnienie i organizacja transportu podczas ewakuacji?
• Kto organizuje ewakuację dóbr kultury?
• Jaka przygotować i zabezpieczyć dóbr kultury podczas ewakuacji?
• Kto nadaje przydział mobilizacyjny obrony cywilnej?
• Czy okres pełnienia służby w obronie cywilnej wlicza się do okresu zatrudnienia?
• Jak udokumentować szkody poniesione w związku z wykonywaniem zadań ochrony ludności i obrony cywilnej?
• Czy za poniesione szkody przewidziane jest świadczenie odszkodowawcze? A jeżeli tak, to dla kogo i w jakiej wysokości?
• Jak finansowana jest ochrona ludności i obrona cywilna?

Odbiorcami publikacji są przede wszystkim pracownicy organów (w szczególności pracownicy urzędów gmin, starostw powiatowych, urzędów wojewódzkich i urzędów marszałkowskich) i podmiotów (w szczególności pracownicy inspekcji i straży, jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, podmiotów leczniczych, służb ratowniczych oraz niektórych państwowych osób prawnych) ochrony ludności.