Kodeks postępowania cywilnego. Tom I B. Komentarz do art. 425–729

Tom IA. Komentarz do art. 1-424(12) KPC oraz Tom IB. Komentarz do art. 425–729 KPC pod redakcją prof. Agnieszki Góry-Błaszczykowskiej to szczegółowe opracowanie przepisów regulujących całe postępowanie rozpoznawcze w KPC.

Komentarz do art. 425–729 KPC umożliwia zrozumienie zasad rządzących postępowaniem w sprawach z zakresu prawa: cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Komentarz omawia szczegółowo: postępowania odrębne (w tym nowe postępowania: w sprawach gospodarczych oraz w sprawach własności intelektualnej); postępowania nieprocesowe (w tym nowe postępowanie w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania oraz z zakresu prawa pracy) oraz postępowania w razie zaginięcia lub zniszczenia akt, a także związane z tymi postępowaniami nowe poglądy doktryny oraz orzecznictwo sądów powszechnych, SN i TK. Autorzy, wykorzystując wieloletnie doświadczenie w wykładni i stosowaniu tych przepisów, udzielają wielu praktycznych wskazówek co do możliwości stosowania konkretnych rozwiązań prawnoprocesowych. Komentarz omawia wszystkie przepisy zmienione przez ustawę z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz innych ustaw (Reforma KPC 2019). Ustawa usprawnia postępowanie w sprawach cywilnych i skraca czas rozpoznania spraw przez sądy cywilne – stąd wiele zmian dotyczy nowej organizacji pracy sądu oraz nałożenia na strony – w tym pełnomocników procesowych – nowych obowiązków. 

Główne zalety publikacji:

• zawiera dwustan prawny, tzn. dotychczas obowiązujące przepisy KPC zestawione zostały z przepisami zmienionymi,
• Autorzy-praktycy – wyjaśniają problemy związane ze stosowaniem dotychczasowych i nowych przepisów,
• wskazuje orzeczenia, które są fundamentalne z punktu widzenia praktyki prawniczej,
• zawiera praktyczne wskazówki dotyczące ogólnych zasad postępowania cywilnego oraz postępowania rozpoznawczego,
• niezbędne narzędzie dla sędziów, pełnomocników procesowych, notariuszy oraz komorników sądowych.

Komentarz uwzględnia także zmiany istniejące oraz planowane wynikające, m.in. z:

• projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Druk sejmowy Nr 3254), którego celem jest zapewnienie ochrony praw małoletnich dzieci przed zachowaniami naruszającymi ich dobro;
• projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Druk sejmowy Nr 2697), którego celem jest umożliwienie merytorycznego rozpoznania przez Sąd Najwyższy każdej dopuszczalnej pod względem formalnym skargi kasacyjnej, bez wstępnej kontroli skargi w postaci tzw. przedsądu;
• projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Druk RCL UD 180), który określa zasady postępowania z informacjami niejawnymi w postępowaniu cywilnym;
• projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Druk RCL UD 497), który wprowadza nowy Dział IVg dotyczący postępowania w sprawach własności intelektualnej.
• projekt o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustawy (druk RCL UD536), który dotyczy wprowadzenia odrębnego postępowania w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia oraz zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia;
• projekt o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych (druk RCL UD494), który m.in. wprowadza instytucję ugody w sprawie ochrony konkurencji i konsumentów,
• projektu ustawy o kuratorskiej służbie sądowej (druk RCL UD538), który wprowadza odrębne uregulowanie dotyczące postępowania wykonawczego w sprawach rodzinnych i opiekuńczych.

Najistotniejsze zmiany związane z Reformą KPC 2019 dotyczą:

• organizacji postępowania w sprawach cywilnych – poprzez: wprowadzenie fazy postępowania przygotowawczego i tzw. planu rozprawy oraz większego rygoryzmu dla pełnomocników procesowych związanego z: przygotowaniem pozwu, odpowiedzi na pozew, powództwa wzajemnego i pism przygotowawczych oraz obecnością stron, które to instrumenty mają doprowadzić do rozstrzygnięcia przez sąd sprawy na pierwszej rozprawie,
• zgłaszania twierdzeń i wniosków dowodowych – na pełnomocników procesowych nałożono bardziej rygorystyczne ograniczenia czasowe w kwestii zgłaszania twierdzeń i wniosków dowodowych podczas sporządzania planu rozprawy pod rygorem ich oddalenia,
• precyzyjnego formułowania przez stronę i pełnomocników wniosków dowodowych tak by można im było szybko nadać bieg lub oddalić,
• zwiększenia aktywności stron i ich pełnomocników procesowych przy przeprowadzaniu dowodów np. poprzez wywieranie wpływu na świadka by stawił się w sądzie,
• odformalizowania zasad postępowania dowodowego dotyczących: dowodu z dokumentu, dowodu z zeznań świadka, dowodu z opinii biegłego, wykorzystania opinii pozasądowych,
• uzasadniania wyroków z urzędu – poprzez wprowadzenie reguły uzasadniania wyroków wyłącznie na wniosek złożony przez stronę lub jej pełnomocnika z wszystkimi konsekwencjami związanymi z terminem do złożenia takiego wniosku i jego kosztami,
• możliwości wydania wyroku zaocznego w sytuacji braku zainteresowania sprawą przez stronę lub jej pełnomocnika procesowego,
• przeciwdziałania nadużyciu prawa procesowego poprzez stronę lub jej pełnomocnika procesowego w sytuacjach wnoszenia: pozwów oczywiście bezzasadnych oraz pism procesowych z nieskonkretyzowanym żądaniem, nieuzasadnionych: wniosków o wyłączenie sędziego, zażaleń lub wniosków o sprostowanie lub uzupełnienie wyroku poprzez wymierzenie grzywny, nałożenie dodatkowych kosztów procesu lub podwyższenie stopy należnych stronie przeciwnej odsetek od świadczenia,
• wprowadzenia szczególnego, szybkiego trybu postępowania w odniesieniu do pozwów oczywiście bezzasadnych, co wpłynie na lepszą organizację pracy sądów,
• postępowania apelacyjnego w zakresie: kontroli formalnej apelacji przez sąd odwoławczy, treści apelacji, postępowania dowodowego przed sądem apelacyjnym, wnoszenia apelacji od wyroku wydanego po wniesieniu powództwa oczywiście bezzasadnego,
• komunikacji sądu ze stronami i ich pełnomocnikami procesowymi poprzez: wskazówki sądu dla stron, uprzedzenie o podstawie prawnej przez sąd, dodatkowe możliwości obciążenia kosztami procesu np. poprzez nałożenie opłaty od rozszerzenia powództwa oraz odsetek od kosztów procesu, a także usprawnienie systemu doręczeń,
• wprowadzenia odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych, w którym stosuje się krótsze terminy na dokonanie pewnych czynności procesowych jak: zgłoszenie wniosków dowodowych i twierdzeń przez stronę lub pełnomocnika, wznowienie lub umorzenie postępowania przez sąd, czy wprowadzenie tzw. umowy dowodowej,
• możliwości korzystania przez stronę i ich pełnomocników procesowych z zarzutu potrącenia w sprawach cywilnych,
• wprowadzenia systemu „zażaleń poziomych" rozpoznawanych przez inny skład sądu niż sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie oraz wydawania postanowień zaskarżalnych na posiedzeniu niejawnym,
• zasad dochodzenia roszczeń z umów ustalonych w KC poprzez dopuszczenie możliwości wytoczenia powództwa przed sądem wykonania umowy i doprecyzowania definicji miejsca wykonania umowy,
• dochodzenia przez konsumentów swych praw przed sądem przez wyłączenie możliwości wnoszenia powództw według właściwości przemiennej sądu,
• poszerzenia kompetencji referendarzy sądowych poprzez umożliwienie im wykonywania czynności także w sądach apelacyjnych oraz wydawania nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Komentarz przeznaczony jest przede wszystkim dla: sędziów i prokuratorów, pełnomocników procesowych – adwokatów i radców prawnych oraz dla notariuszy i komorników sądowych. Będzie on przydatny dla aplikantów wszystkich zawodów prawniczych oraz studentów, a także dla osób poszukujących informacji na temat postępowania cywilnego.