Prawna ochrona wód morskich Morza Bałtyckiego przed zanieczyszczeniami ze statków. Aspekty prewencyjne

Przedmiotem monografii uczynione zostało zagadnienie prawnej ochrony wód morskich Morza Bałtyckiego przed zanieczyszczeniami ze statków. Wybór wskazanego tematu podyktowany był w głównej mierze szczątkowym jego opracowaniem w polskiej literaturze prawa ochrony środowiska oraz prawa morskiego. Dodatkowo mając na względzie, że Morze Bałtyckie stanowi szczególnie wrażliwy na zanieczyszczenia akwen o wyjątkowym ekosystemie morskim, do którego Polska ma dostęp, analiza prawodawstwa służącego jego ochronie wydała się tym bardziej uzasadniona.

Proces ewolucji regulacji prawnych chroniących wody morskie doprowadził do wyodrębnienia trzech grup przepisów, do których należą przepisy regulujące działania prewencyjne, przepisy regulujące działania kontrole oraz przepisy regulujące działania o charakterze gwarancyjnym dotyczące odpowiedzialności z tytułu zanieczyszczeń wód morskich. W rezultacie, zasadne jest przyjęcie koncepcji triady elementów służących ochronie wód morskich przed zanieczyszczeniami, obejmującej prewencję, kontrolę i odpowiedzialność. W niniejszej monografii przedstawione zostały rozważania odnoszące się do pierwszego elementu triady – prewencji. Rozważania nad prewencyjnymi instrumentami prawnymi chroniącymi wody morskie Morza Bałtyckiego ukazano na trzech płaszczyznach - prawa międzynarodowego, prawa unijnego oraz przede wszystkim polskiego prawa wewnętrznego.

W aspekcie formalnym praca składa się ze wstępu, dziewięciu rozdziałów oraz zakończenia, a ponadto wykazów literatury, aktów prawnych i orzecznictwa. W rozdziale pierwszym przedstawiono charakterystykę środowiska Morza Bałtyckiego. W tym kontekście zdefiniowano pojęcia „środowisko morskie", „wody morskie", „zanieczyszczenie morza" oraz „statek". W rozdziale drugim przeanalizowano zagadnienie statusu prawnego wód morskich w polskim prawie wewnętrznym. W rozdziale trzecim omówiona została ewolucja prawnego systemu ochrony wód morskich Morza Bałtyckiego przed zanieczyszczeniami ze statków. W rozdziałach od czwartego do dziewiątego dokonano analizy regulacji prawnych, koncentrujących się na zapobieganiu zanieczyszczeniom wód morskich pochodzącym z bezawaryjnej eksploatacji. Szczególną uwagę zwrócono na m. in.: instrumenty w zakresie postępowania z różnymi substancjami i ładunkami, instrumenty dokumentacyjne, instrumenty konstrukcyjno-wyposażeniowe, instrumenty informacyjne oraz instrumenty związane z gospodarowaniem odpadami. Jednocześnie także różnorodność potencjalnych czynników zanieczyszczających znalazła odzwierciedlenie w strukturze wskazanych rozdziałów. Pogłębionej analizie poddane zostały prawne uregulowania ochrony wód morskich przed olejowymi zanieczyszczeniami eksploatacyjnymi, przed zanieczyszczeniami bytowymi, przed przewożonymi ładunkami zawierającymi substancje szkodliwe, przed szkodliwymi emisjami do powietrza, przed zatapianiem zanieczyszczeń oraz przed szkodliwymi systemami przeciwporostowymi.