Podstawy i źródła prawa Unii Europejskiej. System Prawa Unii Europejskiej. Tom 1

Dogłębne i kompleksowe omówienie zagadnień dotyczących podstaw i źródeł prawa Unii Europejskiej.

W publikacji Autorzy przedstawili następujące zagadnienia:

• teorie integracji europejskiej (w tym m.in.: federalizm, funkcjonalizm, neofuncjonalizm, międzyrządowość, konfederalizm, transakcjonizm);
• historię integracji europejskiej i rozwój prawa unijnego (przedstawiono rozwój integracji począwszy od lat 1945–1950, traktatu paryskiego i traktatów rzymskich, przez ewolucję gospodarczą, instytucjonalną i terytorialną, polityczną jako tworzenie wspólnego rynku, aż po konstytucjonalizację traktatową i główne kierunki ewolucji ustrojowej);
• wartości Unii Europejskiej, tj. godność osoby ludzkiej, wolność, demokracja, równość, zasada państwa prawnego oraz poszanowanie praw człowieka, które pełnią fundamentalną rolę z punktu widzenia tworzenia wspólnot politycznych;
• cele Unii Europejskiej, które zostały wskazane w art. 3 ust. 1 TUE – „pokój, wartości [UE] oraz dobrobyt jej narodów", a także cele dekodowane z treści tego przepisu, np.: zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, ochrona środowiska naturalnego, spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna czy solidarność między państwami członkowskimi; ponadto omówiono urzeczywistnienie celów UE;
• cechy i charakter prawa unijnego, które ma autonomiczny charakter w stosunku do prawa krajowego i międzynarodowego;
• zasadę kompetencji powierzonych i kategorie kompetencji; wyróżniono m.in. kompetencje dorozumiane, subsydiarne, wyłączne, niewyłączne, dzielone, wspierające, koordynujące i uzupełniające;
• instytucje europejskie, czyli: instytucje polityczne (Rada Europejska, Rada, Parlament Europejski, Komisja Europejska, Trybunał Obrachunkowy), organy doradcze (Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Komitet Regionów), organy ekonomiczne (Europejski Bank Centralny, Europejski System Banków Centralnych, Europejski Bank Inwestycyjny), Europejska Służba Działań Zewnętrznych, Agencje), a także omówiono zmiany instytucjonalne i zasady współdziałania instytucji UE;
• zagadnienia demokratycznego charakteru Unii Europejskiej (w tym: legitymizacja przez pryzmat demokracji przedstawicielskiej oraz uczestniczącej, zasady przejrzystości i jej przejawy na poziomie architektury instytucjonalnej Unii);
• obywatelstwo Unii Europejskiej, jego genezę, porównanie z obywatelstwem państw członkowskich, klasyfikację i omówienie poszczególnych praw obywateli Unii;
• Traktaty stanowiące podstawę Unii, tj. traktaty założycielskie i akcesyjne oraz akty prawne związane z wystąpieniem państwa członkowskiego z Unii;
• procedury zmiany traktatów założycielskich, które zostały podzielone na zwykłą procedurę (ustanowioną w art. 48 ust. 2–5 TUE) i uproszczone procedury (ustanowione w art. 48 ust. 6 i 7 TUE), a także postanowienia traktatów zbliżone do procedur zmiany, zmiany traktatów dokonywane w związku akcesją lub wystąpieniem z Unii i sprostowania do traktatów założycielskich;
• ogólne zasady prawa (w tym: ich pochodzenie, funkcje oraz zakres zastosowania);
• umowy międzynarodowe Unii Europejskiej i umowy mieszane, umowy międzynarodowe państw członkowskich oraz omówiono kompetencje Unii do zawierania umów z uwzględnieniem podziału na kompetencje wyraźne, dorozumiane, wyłączne i niewyłączne, skutki umów międzynarodowych zawartych przez UE;
• akty ustawodawcze i nieustawodawcze w prawie Unii Europejskiej oraz genezę podziału i hierarchię;
• stanowienie aktów ustawodawczych (z uwzględnieniem inicjatywy ustawodawczej, procesów ustawodawczych, udziału parlamentów narodowych w stanowieniu aktów ustawodawczych oraz instrumentów zapewnienia wysokiej jakości legislacji UE) oraz nieustawodawczych, czyli aktów delegowanych i wykonawczych;
• rozporządzenie, dyrektywa, decyzja jako rodzaje wiążących aktów prawnych;
• zalecenia, opinie, akty nienazwane, soft law (w tym: rozwój soft law w systemie ustrojowym UE, rodzaje aktów soft law, charakterystyka unijnego soft law, podział aktów unijnego soft law);
• rolę Trybunału Sprawiedliwości w tworzeniu unijnego porządku prawnego (w tym m.in.: skuteczność i moc wiążącą prawa orzeczniczego);
• specyfikę źródeł prawa w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości przed i po wejściu w życie Traktatu z Lizbony;
• ,,nowe rządzenie" i inne koncepcje (omówiono systematykę podstawowych zagadnień, zasady, formy i metody unijnej koncepcji „nowego rządzenia");
• scenariusze rozwoju prawa integracji europejskiej z uwzględnieniem przeszłości, rozwoju Unii Europejskiej, zróżnicowaniem stopnia zintegrowania, a także nowe inicjatywy w sprawie przyszłości Unii Europejskiej.

Publikacja skierowana jest do teoretyków i praktyków zajmujących się prawem Unii Europejskiej, środowisk politycznych z uwzględnieniem posłów do Parlamentu Europejskiego, studentów i aplikantów, a także wszystkich zainteresowanych kompleksowym opracowaniem z dziedziny prawa UE.