Ochrona sygnalistów i postępowanie w sprawach zgłaszania naruszenia prawa. Komentarz praktyczny, procedury, wzory, orzecznictwo

Praktyczne przedstawienie regulacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23.10.2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz.Urz. UE L Nr 305, s. 17), z uwzględnieniem ustawy z 14.6.2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz.U. poz. 928) oraz rozwiązań proceduralnych, a także orzecznictwa.

Publikacja w przystępny przybliża konstrukcję nowych przepisów, wskazuje najważniejsze elementy konieczne do prawidłowego funkcjonowania regulacji dotyczących sygnalistów w ramach struktur zarówno związanych z zatrudnieniem, jak i działalnością urzędów publicznych, które zaangażowane mają być w postępowania dotyczące sygnalistów.

Istotą publikacji jest przygotowanie w szczególności pracodawców do wdrożenia nowych regulacji – ma ona stanowić dla nich narzędzie i przewodnik w codziennej pracy w sprawach związanych z sygnalistami.

Książka zawiera także wskazanie kroków, jakie muszą podjąć wszystkie podmioty w celu prawidłowego realizowania swoich powinności względem sygnalistów i organów publicznych – od wdrożenia zmian organizacyjnych do stworzenia stosownych kanałów zgłoszeń.

Publikacja zawiera także wzory standardowych dokumentów, jakie mogą pojawić się w praktyce codziennej.

Wprowadzenie przepisów dyrektywy 2019/1937 to początek zmian w zakresie prawa pracy, a także problematyki compliance, która ma zapewnić zgodność działalności firmy z przepisami prawa.

Ponadto atutem publikacji jest fakt, że jej autorzy są praktykami, posiadającymi wieloletnie doświadczenie w różnych obszarach prawa, w tym związanym z wdrażaniem i obsługą regulacji dotyczących sygnalistów w ramach regulacji sektorowych.

Regulacje mają zagwarantować poprawę w zakresie egzekwowania prawa i polityk Unii w określonych dziedzinach poprzez ustanowienie wspólnych minimalnych norm zapewniających wysoki poziom ochrony sygnalistów, czyli osób pracujących w sektorze publicznym lub prywatnym zgłaszających naruszenia w kontekście związanym z pracą.

Normy chroniące sygnalistów obejmują:

• naruszenia objęte zakresem stosowania aktów Unii, które dotyczą m.in.: zamówień publicznych, bezpieczeństwa transportu, ochrony środowiska, zdrowia publicznego, ochrony konsumentów;
• naruszenia związane z interesami finansowymi Unii,
• naruszenia odnoszące się do rynku wewnętrznego.

Dzięki wprowadzeniu przepisów dyrektywy sygnalista będzie miał możliwość zgłosić naruszenie w określony, wybrany przez siebie, sposób:

• zgłoszenie za pośrednictwem wewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń;
• zgłoszenie za pośrednictwem zewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń;
• ujawnienie publiczne.

Na przedsiębiorców zostanie nałożony obowiązek skonstruowania wewnętrznych kanałów zgłoszeniowych, zapewniających poufność przekazywanych informacji. Konieczne będzie także prowadzenie rejestru, w którym gromadzone będą zgłoszenia, oraz poinformowanie pracowników o możliwości dokonywania zgłoszeń za pomocą kanałów zewnętrznych.

Dyrektywa zakłada ponadto ochronę sygnalistów przed działaniami odwetowymi pracodawcy, które mogą wyrażać się m.in. w wstrzymaniu awansu i szkoleń, negatywnej ocenie pracy, nakładaniu środków dyscyplinarnych, mobbingu czy dyskryminacji.

Publikacja została podzielona na trzy części.

W części I omówiono następujące kwestie:

• zagadnienia ogólne dotyczące dyrektywy 2019/1937 (w tym: jej zakres przedmiotowy i podmiotowy oraz najistotniejsze pojęcia użyte w przepisach);
• trójstopniowy system kanałów, z których mogą korzystać sygnaliści, tj.: zgłoszenie wewnętrzne, zgłoszenie zewnętrzne, ujawnienie publiczne;
• ochrona sygnalisty (w tym: ochrona przed działaniami odwetowymi, środki wsparcia i sankcje);
• ochrona osoby, której dotyczy zgłoszenie;
• implementacja dyrektywy 2019/1937 i rozwiązania krajowe.

W części II przedstawiono:

• inne przepisy mające zastosowanie do ochrony sygnalistów (w tym m.in.: przepisy o ochronie danych osobowych, przepisy prawa pracy, przepisy dotyczące tajemnicy zawodowej i służbowej, przepisy prawa prasowego, przepisy prawa karnego procesowego);
• obowiązujące regulacje sektorowe (w tym m.in.: przepisy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, przepisy prawa bankowego, przepisy giełdowe, przepisy Ordynacji podatkowej).

W części III zawarto wzory odnoszące się do przedmiotowej tematyki (w tym: wewnętrznej procedury zgłoszenia, potwierdzenia otrzymania sygnalizacji, zgłoszenia naruszenia oraz Rejestru Zgłoszeń Wewnętrznych).

Ponadto w Metodyce uwzględniono zagadnienia związane z ustawą z 14.6.2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz.U. poz. 928), która:

• implementuje dyrektywę 2019/1937;
• wprowadza środki ochrony osób zgłaszających i osób, których dotyczy zgłoszenie;
• wdraża rozwiązania organizacyjne i instytucjonalne związane ze zgłaszaniem naruszeń;
• reguluje zasady ujawnienia publicznego informacji o naruszeniach prawa;
• określa zadania Rzecznika Praw Obywatelskich oraz organów publicznych związanie ze zgłaszaniem informacji o naruszeniach prawa.

Publikacja skierowana jest do adwokatów i radców prawnych zajmujących się prawem pracy (szczególnie osób zajmujących się stałą obsługą prawną – tzw. prawnicy in-house) oraz szeroko rozumianym compliance w sektorze prywatnym i publicznym. Będzie również przydatna dla zarządów, służb kadrowych i prawnych dużych przedsiębiorstw, a także organizacji działających na rzecz ochrony sygnalistów.