Ewolucja zbiorowego zarządu prawami autorskimi i pokrewnymi

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie ewolucji regulacji i orzecznictwa z zakresu zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi oraz funkcjonowania organizacji zbiorowego zarządzania.

Wejście w życie ustawy o zbiorowym zarządzaniu w dniu 19.7.2018 r. przyniosło duże zmiany w regulacji tej niezwykle istotnej społecznie i gospodarczo sfery obrotu prawami autorskimi i pokrewnymi. Jednym z głównych zadań organizacji jest zapewnienie właścicielom majątkowych praw autorskich odpowiednich środków pozwalających na sprawowanie kontroli nad eksploatacją utworów i uzyskiwanie z tego tytułu wynagrodzenia. Można powiedzieć, że cały system zbiorowego zarządzania jest narzędziem umożliwiającym osiągnięcie tego celu. Zakres obowiązków i uprawnień organizacji ulegał na przestrzeni lat ewolucji warunkowanej przede wszystkim rozwojem technologii i sposobów wykorzystywania utworów, a także coraz większą uwagą ustawodawcy zagadnieniami zbiorowego zarządzania. Beneficjentami działania systemu zbiorowego zarządzania są nie tylko właściciele majątkowych praw do utworów, lecz także podmioty korzystające z treści chronionych.

Tematyka ta została obszernie omówiona w 8. Rozdziałach pracy:

• Rozdział I. Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi: historia powstania i misja,
• Rozdział II. Charakter relacji organizacji zbiorowego zarządzania z podmiotami uprawnionymi,
• Rozdział III. Udział w systemie zbiorowego zarządzania – konieczność czy wybór właścicieli praw?,
• Rozdział IV. Charakter relacji organizacji zbiorowego zarządzania z podmiotami korzystającymi z utworów i przedmiotów praw pokrewnych,
• Rozdział V. Zadania organizacji zbiorowego zarządzania wykonywane w odniesieniu do podmiotów korzystających z utworów,
• Rozdział VI. Ustalanie wysokości i pobieranie wynagrodzeń z tytułu eksploatacji treści chronionych w systemie zbiorowego zarządzania,
• Rozdział VII. Rola organizacji zbiorowego zarządzania w podziale wynagrodzeń autorskich i opłat z tytułu wykorzystywania treści chronionych,
• Rozdział VIII. Nowy model zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi na wspólnym rynku europejskim.

Publikowana monografia dr Edyty Konopczyńskiej stanowi ważną dla doktryny prawa autorskiego pozycję naukową ukazującą w skondensowanym ujęciu całość problematyki zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi, z uwzględnieniem mechanizmów obrotu tymi prawami. Dzięki dokonanym przez Autorkę konfrontacjom rozwiązań normatywnych z ich uwarunkowaniami praktycznymi, ukazane zostały podstawowe dylematy, przed rozwiązaniem których stanął ustawodawca, a Czytelnik może ocenić trafność przyjętych w naszym prawie rozwiązań. Jest oczywiste, że analiza zbiorowego zarządzania w znacznym stopniu poświęcona została koncepcji i działaniu organizacji zbiorowo zarządzających prawami autorskimi i pokrewnymi. (...)

Zaletą rozprawy jest, że Autorka stara się konfrontować swoje wywody z praktyką stosowania poszczególnych zasad. W dotarciu do najpełniejszej wiedzy o praktyce posunęła się tak daleko, że nie tylko sięgnęła do sprawozdań składanych corocznie przez organizacje zarządzające prawami autorskim i pokrewnymi, ale także w szeregu istotnych dla wywodów rozprawy kwestiach, przeprowadziła bezpośrednią kwerendę w poszczególnych organizacjach. Przyjąć to należy z wielkim uznaniem, jako przejaw troski o wypracowanie własnego krytycznego stanowiska w poszczególnych kwestiach.

Prof. dr hab. Jan Błeszyński