Prawo Nowych Technologii Nr 3-4/2023

Aktualne problemy stosowania prawa nowych technologii w kontekście najnowszych regulacji!

W numerze 3-4/2023 polecamy:

Jacek Gołaczyński, Xawery Konarski, „Geneza, cele uchwalenia oraz najważniejsze zasady Aktu o usługach cyfrowych"

Akt o usługach cyfrowych w stosunku do zdecydowanej większości dostawców usług pośrednich zacznie obowiązywać od 17.2.2024 r.
Przepisy rozporządzenia, nazywanego nieraz „nową konstytucją Internetu", w istotny sposób wpłyną na sposób świadczenia i zakres odpowiedzialności związany z różnego rodzaju usługami oferowanymi w sieci (np. reklama internetowa czy handel elektroniczny). Istotnemu wzmocnieniu ulegną również uprawnienia użytkowników tych usług, w tym w zakresie ochrony ich praw podstawowych. Zasadniczą zmianą jest wprowadzenie wymogu ustanowienia w każdym państwie członkowskim Unii Europejskiej organu regulacyjnego (koordynator ds. usług cyfrowych), a także ustanowienie mechanizmów transgranicznej współpracy tych organów. W artykule dokonujemy analizy genezy oraz najważniejszych celów i zasad Aktu o usługach cyfrowych.

Janos Puskas, Tomasz Grzegory, „Konflikt regulacji dotyczących treści cyfrowych: pierwszeństwo Aktu o usługach cyfrowych (AUC)"

Akt o usługach cyfrowych (AUC), poprzez swoją wyczerpującą regulację, ma na celu stworzenie zunifikowanych przepisów dla platform internetowych w całej UE. Jednak niektóre państwa członkowskie mają już istniejące (lub projektowane) przepisy krajowe, które nakładają się na regulacje AUC lub są z nim wprost sprzeczne. Taka sytuacja może prowadzić do fragmentacji regulacji platform i wywoływać niepewność w stosowaniu tych przepisów. Niniejszy artykuł przedstawia argumenty, wynikające z zasady subsydiarności i przemawiające za uznaniem prymatu Aktu o usługach cyfrowych nad przepisami krajowymi.

Agata Szeliga, Sylwia Macura-Targosz, Maciej Jakubowski, „Wpływ Aktu w sprawie sztucznej inteligencji na rozwiązania przewidziane w Akcie o usługach cyfrowych"

Przepisy Aktu o usługach cyfrowych zaczną obowiązywać już od lutego 2024 r. Prace nad Aktem w sprawie sztucznej inteligencji są na ostatniej prostej. Obie regulacje mogą wpływać na siebie w większym stopniu niż pierwotnie przewidywany. Dlatego warto przyjrzeć się bliżej relacjom zachodzącym między nimi.

Rafał Skibicki, „Gdzie DSM nie może, tam DSA pomoże, czyli o wzajemnej relacji art. 17 DSM oraz Aktu o usługach cyfrowych"

Artykuł 17 dyrektywy w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym wprowadził skomplikowany mechanizm odpowiedzialności za naruszenia praw autorskich dla niektórych dostawców usług hostingu – dostawców usług udostępniania treści online. Ze względu na regulowaną materię wydaje się, że zarysowany tam mechanizm będzie oddziaływał wzajemnie z przepisami Aktu o usługach cyfrowych. Niniejszy artykuł jest poświęcony wzajemnej relacji pomiędzy tymi przepisami, które mogą się wzajemnie uzupełniać i w ten sposób doprowadzić do większej harmonizacji oraz pewności przepisów prawa dla dostawców usług hostingu w Unii Europejskiej.

Maria Dymitruk, „Akt o usługach cyfrowych w czasach ChatGPT: czy dostawcy generatywnej AI są pośrednikami internetowymi?"

Artykuł poświęcony został odpowiedzi na pytanie, czy dostawcy modeli generatywnej sztucznej inteligencji (AI) objęci są regulacją Aktu o usługach cyfrowych. Rozważania prawne podzielone zostały na sześć części. W pierwszej przedstawiono analizę zagrożeń prawnych tworzonych przez duże modele językowe. Kolejna część poświęcona jest badaniu ram regulacyjnych rynku generatywnej sztucznej inteligencji. Następnie omówiony został zakres zastosowania Aktu o usługach cyfrowych. Szczegółowa analiza w czwartej i piątej części dotyczy kwalifikacji dostawców generatywnej AI odpowiednio jako pośredników internetowych i dostawców wyszukiwarek internetowych. Artykuł kończą refleksje na temat niewystarczającej precyzji definicyjnej unijnej regulacji usług cyfrowych oraz postulat dostosowania przepisów rozporządzenia do kreowanej przez duże modele językowe rzeczywistości internetowej.

Dominik Gabor, „A streaming platform as a multi-intermediary services platform"

Streaming platforms are prevalent on the internet. The full entry into force of the Digital Services Act will affect the situation of digital platforms. It is paramount to defi ne the intermediary services performed within the platform to match the responsibilities of the platform provider. In this article, I present a defi nition of intermediary services, including mere conduit, hosting, and online platform. I then analyze the operating rules of a streaming platform. By matching the defi nition of intermediary services and the operating rules of streaming platforms, I determine that a streaming platform is a multi-intermediary services platform.

Jacek Gołaczyński, „Pojęcie platform internetowych i wyszukiwarek internetowych według Aktu o usługach cyfrowych"

Doniosłość regulacji zawartej w rozporządzeniu Akt o usługach cyfrowych odnosi się zwłaszcza do określenia praw i obowiązków platform internetowych oraz wyszukiwarek internetowych, w tym w szczególności tzw. bardzo dużych platform i wyszukiwarek internetowych. Oddziałują one bowiem w sposób bardzo intensywny na wszelkie przejawy życia gospodarczego, społecznego, politycznego, mogąc w istotny sposób wpływać na życie społeczne. Stanowią one ciągle rozwijające się medium za pomocą którego odbywa się wymiana informacji, czy poglądów, ale także towarów i usług. Przepisy dyrektywy z 8.6.2000 r. nr 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego (dyrektywa o handlu elektronicznym) nie przewidywały rozwoju bardzo dużych platform internetowych i bardzo dużych wyszukiwarek internetowych i dlatego rozwiązania zawarte w AUC stanowią zmianę w dobrym kierunku zmierzając do nałożenia na przedsiębiorców platform internetowych i wyszukiwarek internetowych, zwłaszcza tych bardzo dużych, szeregu nowych obowiązków w zakresie tworzenia „bezpiecznego i przejrzystego środowiska internetowego".

Małgorzata Soppa-Garstecka, „Usługi platform internetowych w świetle Aktu o usługach cyfrowych – analiza i kontekst prawny"

Artykuł bada usługi platform internetowych w świetle Aktu o usługach cyfrowych (AUC)1. Przedstawia różnice między hostingiem a platformami internetowymi, ilustrując jednocześnie wyłączenia z definicji tych ostatnich. Analiza obejmuje także podwójną kwalifikację dostawców usług oraz zależności między AUC a innymi aktami prawymi Unii Europejskiej, podkreślając konieczność harmonizacji definicji dla skutecznej regulacji i kształtowania przyszłości społeczeństwa informacyjnego.

Martyna Czapska, „Możliwy wpływ Aktu o usługach cyfrowych na branżę gamingową – wybrane zagadnienia"

Artykuł omawia kwestię stosowania Aktu o usługach cyfrowych do podmiotów z branży gamingowej, wskazując na możliwe kwalifikacje takich podmiotów jako różnego rodzaju dostawców usług pośrednich. Wskazano wybrane obowiązki dostawców usług pośrednich, jakie wynikają z AUC oraz potencjalne trudności związane z identyfikowaniem nielegalnych treści.

Izabela Kowalczuk-Pakuła, Marcin Chołuj, „Transgraniczne nakazy udzielenia informacji na gruncie art. 10 Aktu o usługach cyfrowych"

Celem Aktu o usługach cyfrowych jest zniesienie przeszkód swobodnego świadczenia takich usług na rynku wewnętrznym, w tym przeciwdziałanie fragmentacji przepisów dotyczących nakazów udzielenia informacji kierowanych przez organy krajowe do dostawców usług. Artykuł opisuje, jak pod wpływem Aktu, a także innych przyjętych niedawno przepisów prawa UE, zmieniać się będą kompetencje polskich organów ścigania w sprawach transgranicznych.

Dominik Lubasz, Witold Chomiczewski, „Odpowiedzialność hosting providerów: analiza wyłączeń i efektywność mechanizmów zgłaszania i działania"

Akt o usługach cyfrowych utrzymuje w mocy wyłączenie odpowiedzialności dostawcy usługi hostingu za informacje przechowywane na wniosek odbiorcy usługi. Jak pokazuje dotychczasowa praktyka, ma ono kluczowe znaczenie dla obrotu, a jednocześnie powoduje najwięcej sporów spośród wszystkich wyłączeń odpowiedzialności dostawców usług pośrednich. Regulacja art. 6 AUC jest w dużej mierze kontynuacją dotychczasowego art. 14 dyrektywy 2000/31/WE. Zawiera jednak również nowe rozwiązania, zwłaszcza z perspektywy art. 14 ustawy z 18.7.2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Przewidziany zaś w art. 16 AUC mechanizm zgłaszania i działania nie pojawiał się w dotychczasowym stanie prawnym.

Adrian Chodyna, Karolina Kucharska, „Odpowiedzialność platform społecznościowych za treści publikowane przez użytkowników na gruncie DSA"

W artykule omówiono przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych oraz zmiany dyrektywy 2000/31/WE (akt o usługach cyfrowych)1 ze szczególnym uwzględnieniem kwestii dotyczących odpowiedzialności platform społecznościowych. W pierwszej części przedstawione zostały powody przyjęcia DSA i komentarze na temat istniejących podstaw odpowiedzialności przed uchwaleniem DSA. W dalszej części wskazano i omówiono definicję platform internetowych (w tym społecznościowych) unormowaną na gruncie rozporządzenia. Następnie analizie został poddana kwestia wyłączenia odpowiedzialności hostingodawców oraz kilka nowości wprowadzonych przez DSA w tym kontekście, jak tzw. klauzula dobrego Samarytanina, czy też kwestie, które zostały w rozporządzeniu skodyfikowane, a wywoływały wątpliwości na gruncie poprzedniej regulacji. W końcu artykuł odnosi się do projektowanego aktu o wolności mediów, który może mieć dalsze konsekwencje dla funkcjonowania bardzo dużych platform internetowych w UE w zakresie usuwania treści dostawców usług medialnych.

Arkadiusz Baran, „Tzw. klauzula dobrego Samarytanina w Akcie o usługach cyfrowych"

„When ignorance is bliss, 'tis wise to be folly". Powołując się na ten fragment poematu słynnego angielskiego poety Thomasa Graya, sędziowie Sądu Apelacyjnego w Los Angeles w 1958 r. uznali za winnego popełnienia przestępstwa sprzedawcę książek, który w swoim sklepie przechowywał obsceniczną książkę, pomimo że nie wykazano w sprawie, iż znał on jej rzekomo obsceniczny charakter ani że miał zamiar ją sprzedawać. Większość sędziów argumentowała, że sprzedawca książek nie może bezkarnie przyjąć jako zasady swojego postępowania niewiedzy zamiast znajomości treści sprzedawanych materiałów. Okazuje się, że przywołany wers poematu z XVIII w. jest nadal aktualny w kontekście prawnym, a ściślej mówiąc w kontekście odpowiedzialności dostawców usług pośrednich za nielegalne treści w związku z proaktywnym monitorowaniem i usuwaniem nielegalnych treści. Czy wprowadzona do art. 7 Aktu o usługach cyfrowych tzw. klauzula dobrego Samarytanina może znacząco wpłynąć na dotychczasową kwalifikację odpowiedzialności dostawców usług pośrednich w kontekście podejmowania dobrowolnych czynności sprowadzających? Artykuł ma na celu przedstawienie genezy tzw. klauzuli dobrego Samarytanina w prawie unijnym, analizę jej przesłanek oraz jej porównanie do pierwowzoru w prawie amerykańskim.

Wojciech Lamik, „Dark patterns z perspektywy ochrony danych osobowych (RODO) oraz Aktu o usługach cyfrowych (AUC)"

Artykuł dotyczy problematyki zwodniczych interfejsów (ang. dark patterns) z perspektywy ochrony danych osobowych (tj. ogólnego rozporządzenia o ochronie danych – RODO), oraz Aktu o usługach cyfrowych (AUC). Szczególny nacisk położony jest na treść Wytycznych EROD 3/20224, przede wszystkim na katalog wzorców, które naruszają przepisy RODO. Pomimo uchwalenia AUC, który w art. 25 zawiera zakaz korzystania przez dostawców platform internetowych z dark patterns, w najbliższej przyszłości ochrona przed tego typu praktykami w dalszym ciągu będzie oparta o rozwiązania wynikające z RODO, gdyż ten akt ma pierwszeństwo w tym zakresie przed regulacją AUC (art. 25 ust. 2 AUC).

Michał Sałajczyk, „Wpływ Aktu o usługach cyfrowych na sektor reklamy internetowej"

Akt o usługach cyfrowych (Digital Services Act, DSA) stanowi gruntowną rozbudowę podstawowych ram prawnych regulujących świadczenie usług przez Internet. DSA wprowadza również mechanizmy mające znaczący wpływ na sektor reklamy internetowej, a celem niniejszego artykułu jest omówienie tych najistotniejszych w tym zakresie. W artykule omówiono, jakie zjawiska w reklamie internetowej uznano za potencjalnie szkodliwe i jakie cele ma spełniać DSA, aby je zwalczać. Szczegółowo opisano też definicje „reklamy" oraz „informacji handlowej" w DSA oraz jak zakresy tych pojęć odnoszą się do prowadzonych w praktyce działań reklamowych w Internecie, w szczególności do zjawiska influencer marketingu. W artykule omówiono także, jakie czynniki mogą wpływać na zgodność reklamy z przepisami prawa w świetle DSA oraz zasady postępowania wobec reklam naruszających te przepisy albo regulamin serwisu. Artykuł omawia również wprowadzone regulacjami DSA obowiązki, jakie platformy internetowe oraz bardzo duże platformy internetowe mają w stosunku do reklam i informacji handlowych – m.in. nakaz odpowiedniego oznaczania reklam i wskazywania kryteriów ich targetowania wobec odbiorców. Omówiono także obowiązek prowadzenia repozytoriów reklam i znaczenie reklam dla oceny ryzyka systemowego bardzo dużych platform.

Martyna Mielniczuk-Skibicka, „Działalność reklamowa influencerów a Akt o usługach cyfrowych"

W artykule omówiono wpływ zmian w zakresie regulacji reklamy na platformach internetowych, jakie niesie za sobą Akt o usługach cyfrowych na działalność influencerów. Przepisy DSA dotyczące reklamy mają prowadzić m.in. do większej przejrzystości, a w konsekwencji do umożliwiania użytkownikom zrozumienia, dlaczego widzą daną reklamę oraz kto za nią zapłacił. Aby ustalić, czy cel ten zostanie zrealizowany wobec reklam influencerskich, pochylono się pokrótce nad samym pojęciem influencer marketingu w celu zakreślenia pola do dalszej analizy. Kolejno rozważono, jak wymogi stawiane przez DSA w zakresie przejrzystości reklam na platformach internetowych mają się wobec treści publikowanych przez influencerów z uwzględnieniem konkretnych przejawów komercyjnej aktywności influencerów w sieci. W tym celu przeanalizowano także samą definicję reklamy na gruncie DSA, wszak typowe treści influencerskie, co do zasady, mogą nie mieścić się w jej definicji. Następnie skoncentrowano się na wykazaniu, jak nieoznaczone płatne współprace mogą zostać uznane za nielegalne treści i jako takie zwalczane na podstawie DSA. Zawarto także wzmiankę o możliwości uznania notorycznych publikacji nieoznaczonych treści
reklamowych przez influencerów za ryzyko systemowe w rozumieniu DSA.

Dominika Nowak-Byrtek, Katarzyna Syska, „Zakaz profilowania do celów reklamowych z wykorzystaniem szczególnych kategorii danych osobowych na podstawie art. 26 ust. 3 Aktu o usługach cyfrowych"

Akt o usługach cyfrowych zakazuje dostawcom platform internetowych prezentowania odbiorcom usługi reklam opartych na profilowaniu zgodnie z definicją w art. 4 pkt 4 ogólnego rozporządzenia o ochronie danych z wykorzystaniem szczególnych kategorii danych osobowych, o których mowa w art. 9 ust. 1 RODO. W niniejszym artykule omówione zostało pojęcie profilowania oraz szczególnych kategorii danych osobowych w kontekście powyższego zakazu.

Mateusz Kupiec, „Sytuacja małoletnich w świetle przepisów Aktu o usługach cyfrowych – zagadnienia wybrane"

Przepisy AUC nakładają na dostawców usług pośrednich dodatkowe wymogi w zakresie ochrony małoletnich użytkowników. W artykule omówiono wybrane nowe obowiązki dostawców usług pośrednich, które mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa i prywatności najmłodszych.

Gabriela Bar, „Systemy rekomendacyjne w Akcie o usługach cyfrowych"

W świecie cyfrowym, gdzie informacje i treści są dostarczane przez złożone algorytmy, coraz bardziej istotne staje się zrozumienie, jak te technologie wpływają na nasze życie. Analiza przepisów Aktu o usługach cyfrowych pozwala ustalić, jakie wyzwania związane z przejrzystością, odpowiedzialnością oraz ochroną użytkownika stoją przed platformami internetowymi.

Magdalena Piech, „Zgodność w fazie projektowania na gruncie Aktu o usługach cyfrowych – nowe podejście do roli platform internetowych w kształtowaniu bezpiecznego i zgodnego z prawem środowiska cyfrowego"

Artykuł ma na celu przybliżenie wprowadzonego w art. 31 Aktu o usługach cyfrowych obowiązku projektowania i organizacji interfejsów w sposób pozwalający odbiorcom usługi na wypełnienie ciążących na nich obowiązków prawnych, określonego w AUC jako zgodność w fazie projektowania. Artykuł obejmuje także refleksje nad praktycznymi aspektami dotyczącymi realizacji tego obowiązku oraz rozważania teoretyczne dotyczące roli, jaką przepisy AUC wyznaczają dostawcom usług pośrednich, w szczególności w Sekcji 4.

Aleksandra Auleytner, Marcin J. Stępień, „Dezinformacja a Akt o usługach cyfrowych"

Dnia 19.10.2022 r. zostało przyjęte rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2065 w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych oraz zmiany dyrektywy 2000/31/WE, czyli Akt o usługach cyfrowych. Choć Akt o usługach cyfrowych nie definiuje pojęcia dezinformacji, to termin ten wielokrotnie występuje w treści tego rozporządzenia. W szczególności w motywach rozporządzenia przeciwdziałanie dezinformacji jawi się jako jeden z celów, które przyświecały jego projektodawcom. Przy tym problem dezinformacji wykracza daleko poza ramy materii samego Aktu o usługach cyfrowych. W przeddzień rozpoczęcia stosowania tego rozporządzenia, tj. 17.11.2024 r., należałby rozważyć jaką istotnie rolę pełni dezinformacja na gruncie regulacji Aktu o usługach cyfrowych.

Jarosław Greser, „Zasady dostępu i wykorzystania danych posiadanych przez VLOP i VLOSE przez Komisję Europejską i Koordynatorów do spraw usług cyfrowych"

W trakcie dyskusji nad uchwaleniem Aktu o usługach cyfrowych pojawiał się wątek skutecznej kontroli obowiązków, które są przez niego nakładane. Wielokrotnie podnoszono, że działalność regulatorów jest szczególnie trudna w środowisku cyfrowym. Uwagi te uwzględniono w końcowej wersji aktu przyznając specjalne uprawnienia mające wesprzeć te organy w egzekwowaniu prawa. W artykule wprowadzone rozwiązania zostaną poddane krytycznej analizie pod kątem ich zastosowania w praktyce.

Partnerem merytorycznym Kwartalnika jest Stowarzyszenie Prawa Nowych Technologii.

Rada programowa:

prof. Aleksander Chłopecki (Uniwersytet Warszawski), prof. Kinga Flaga-Gieruszyńska (Uniwersytet Szczeciński), prof. Jacek Gołaczyński (Uniwersytet Wrocławski), prof. Katarzyna Grzybczyk (Uniwersytet Śląski), prof. Paweł Księżak (Uniwersytet Łódzki), prof. Wojciech Machała (Uniwersytet Warszawski), prof. Andrzej Matlak (Uniwersytet Jagielloński), prof. Monika Namysłowska (Uniwersytet Łódzki), dr hab. Adrian Niewęgłowski (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), prof. Stanisław Piątek (Uniwersytet Warszawski), prof. Paweł Podrecki (Polska Akademia Nauk), prof. Przemysław Polański (Akademia Leona Koźmińskiego), prof. Maciej Rogalski (Uczelnia Łazarskiego), prof. Rafał Sikorski (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza), prof. Grzegorz Sibiga (Polska Akademia Nauk), prof. Marek Świerczyński (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego).

Kolegium redakcyjne:

adw. Xawery Konarski (Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy), r.pr. dr Aleksandra Auleytner (Domański Zakrzewski Palinka), r.pr. Witold Chomiczewski (Lubasz i Wspólnicy), adw. Maciej Kubiak (SKP Ślusarek Kubiak Pieczyk), r.pr. Mikołaj Sowiński (Sołtysiński Kawecki Szlęzak), r.pr. Artur Piechocki (APLaw), red. Piotr Grabarczyk (Wydawnictwo C.H.Beck).