Syberia 1917-1922

Nie domyślał się Cyprian Godebski, poeta, legionista napoleoński, snujący przeróżne refleksje społeczne i stawiający pytanie: czy Polska naprawdę odniesie pożytek z martyrologii najlepszych w narodzie? – że kiedyś po latach, w 1914 r., żołnierz polski rozpocznie znowu walkę i wędrówkę tułaczą „po lądach, morzach, piaskach gorących i mrozie”… Lecz nie śniło mu się, że w 1917 r. pojawią się na dalekiej Syberii – na ziemi wielowiecznej polskiej męki i niedoli – zbrojne oddziały Wojska Polskiego, które podążać będą znad Wołgi, przez góry Uralu, niezmierzone stepy i tajgę syberyjską, pokonując śnieżne zaspy, burze i przenikliwy mróz, do Niepodległej Polski.
Syberia zawsze budzi w sercach polskich bolesne wspomnienia, gdyż powszechnie utożsamiana z Sybirem, kojarzy się z martyrologią dziesiątków tysięcy ich rodaków, którzy przez ostatnie trzy wieki trafiali za Ural. Pojawienie się Wojska Polskiego na Syberii jest czymś tak fantastycznie znamiennym, że nie tylko historyk ze zdumieniem i czcią na dzieje tego wojska spogląda. „Jest więc sprawiedliwość dziejowa – Nemezis (bogini zemsty, sprawiedliwości i przeznaczenia) mści się nieraz okrutnie”.
Za symbol odrodzenia Polski w 1918 r. można było uważać fakt, że na ziemiach katorgi Polaków, na złowrogiej Syberii – zabłysnął oręż polski, polski las bagnetów, pojawiły się i walczyły oddziały pod znakiem srebrnych orłów.

Do rąk czytelnika trafia wybór źródeł historycznych o szczególnym znaczeniu, dotyczą one bowiem polskiej obecności wojskowej we wschodniej Rosji i na Syberii w latach 1917–1922, tj. od upadku caratu do czasu powrotu do Polski ostatnich grup żołnierzy. Skromna jest wciąż wiedza o naszych rodakach, którzy służyli w latach 1917–1920 w polskich formacjach wojskowych na tym dalekim obszarze, o ich walce z bolszewickimi partyzantami i regularnymi oddziałami Armii Czerwonej, o ich zmaganiach z syberyjską przyrodą – złowrogą tajgą, mrozem i śniegiem, martyrologii i skomplikowanych, często tragicznie zakończonych, drogach powrotu do kraju. W książce opowiadają o tym uczestnicy tych wydarzeń – polscy żołnierze. Ich memuary zawierają masę spostrzeżeń, opisów, charakterystyk i opinii, których badacz nie znajdzie w dokumentach. To właśnie te świadectwa są w stanie przekazać niepowtarzalną atmosferę tamtych, często bardzo dramatycznych wydarzeń.