Nianiek, ministra i japonki. Eseje o języku i płci

Jak nazwać kobietę, która wykonuje zawód szewca, stolarza czy kierowcy? Czy na członkinię rządu powinniśmy mówić ministra, ministerka czy pani minister? Jak określić mężczyznę, który opiekuje się dziećmi - niania, niań czy nianiek? A prezentera pogody w telewizji - pogodyn czy pogodynek? Dlaczego Finka, Brukselka i Japonki to nazwy mieszkanek Finlandii, Brukseli i Japonii, ale też - pisane małą literą - określenia noża, warzywa i klapek, a Fin, Brukselczyk i Japończyk mają tylko znaczenie męskich mieszkańców wymienionych miejsc? Na te i wiele innych pytań, przyjmując perspektywę lingwistyki płci, próbuje odpowiedzieć Autorka niniejszej książki. Wykorzystuje do tego bieżące materiały prasowe i internetowe, a także wyniki własnych badań empirycznych, i w przystępny sposób ukazuje fascynujące relacje między językiem i płcią.

Dobrze i szczęśliwie się stało, że Profesor Jolanta Szpyra-Kozłowska - wybitna lingwistka, znakomita znawczyni językoznawstwa genderowego, i nie tylko, zdecydowała się napisać kolejną książkę poświęconą zagadnieniom fundamentalnym w toczącej się od lat żywo i niekiedy bardzo emocjonalnie dyskusji, obserwowanej zarówno w przestrzeni publicznej, jak i akademickiej. Monografia, którą otrzymaliśmy, jest najdojrzalszym owocem syntez i przemyśleń Autorki nad relacją język a płeć; bardzo celnie, precyzyjnie i odważnie odpowiadającą na wiele pytań językoznawstwa genderowego. Lekkość, rozmach, humor, odwaga badawcza i narracyjna - oto zalety monografii, napisanej stylem rzeczowym, harmonizującym z mocną, wzorcowo naukową argumentacją, budowaną przystępną polszczyzną.

Dr hab. Agnieszka Małocha-Krupa

Jolanta Szpyra-Kozłowska - prof. dr hab., pracuje w Katedrze Językoznawstwa Angielskiego i Ogólnego UMCS. Jej dorobek naukowy obejmuje osiem książek, redakcję sześciu tomów wieloautorskich oraz ponad stu artykułów z zakresu fonetyki i fonologii języka angielskiego i polskiego, fonodydaktyki i językoznawstwa genderowego. Jej najważniejsze monografie to The Phonology-Morphology Interface; Three Tiers in Polish and English Phonology; Wprowadzenie do współczesnej fonologii; Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim (współautorstwo: M. Karwatowska); Pronunciation in EFL Instruction. Organizatorka prestiżowych międzynarodowych konferencji językoznawczych i redaktorka serii wydawniczej w wydawnictwie Peter Lang.

Spis treści

Wprowadzenie

ESEJ 1.

Tirowiec kontra tirówka. Wstęp do językowej nierówności płci w polszczyźnie

ESEJ 2.

Janusze, grażyny, ciacha i tapeciary. Wybrane nowe określenia kobiet i mężczyzn

ESEJ 3.

Matki, żony i kochanki. Czym są i jak powstają feminatywy?

ESEJ 4.

Powstanki, rektorki i prezydentki. Wojna o „żeńskie końcówki”. Najnowsza odsłona

ESEJ 5.

Dziekanka, architektka i mędrczyni. Ograniczenia i przeszkody w tworzeniu feminatywów – fakty i mity

ESEJ 6.

Czy asymetrie typu Japończycy/ Japonki – japonki są przejawem językowej dyskryminacji kobiet?

ESEJ 7.

Nianiek, niań czy męska niania? Odżeńskie nazwy męskie

ESEJ 8.

„Mój pan po mnie sprząta”. O językowej nierówności płci we współczesnych tekstach medialnych i jej konsekwencjach

ESEJ 9.

„Co widziałeś na wycieczce?” Genderowe aspekty podręczników szkolnych z początków XXI wieku

ESEJ 10.

Czy kolega może być koleżanką? O (nie)rozumieniu ogólnych form męskich przez dzieci w wieku szkolnym

ESEJ 11.

„Kto ty jesteś? Polak mały”. Płeć w podręcznikach szkolnych wydanych po 2015 roku

Uwagi końcowe

Bibliografia