Zwięzła gramatyka polska dla cudzoziemców. Wersja litewska. Trumpoji lenkų kalbos gramatika użsieniećiams

Trumpoji lenkų kalbos gramatika užsieniečiams

Zwięzła gramatyka polska dla cudzoziemców jest pierwszą polską gramatyką, w całości napisaną z myślą o cudzoziemcach litewskojęzycznych.

Zaletami książki są:

• logiczny układ zagadnień, sprawiających obcokrajowcom najwięcej problemów,
• przejrzysty i przystępny opis fonetyki, fleksji, składni i słowotwórstwa, ilustrowany licznymi przykładami,
• ujęcie kontrastywne, a więc odwoływanie się do zjawisk występujących w językach odbiorców.

Jej adresatami są cudzoziemcy, mówiący po polsku w stopniu umożliwiającym lekturę tej książki, oraz polscy i zagraniczni nauczyciele języka polskiego.

WSTĘP

Punktem wyjścia tego podręcznika są słowa. Trzeba je wymówić, więc musimy poznać zasady wymowy; trzeba je zapisać, zatem niezbędny jest alfabet. Ze słów zbudujemy zdania, jeśli poznamy reguły, które nimi rządzą. Ponieważ lista reguł jest określona i zamknięta, liczba typów gramatycznych zdań też jest skończona. Punktem dojścia książki jest składnia zdań pojedynczych, zdań złożonych i wypowiedzi równoważnych. Droga wiedzie tradycyjnie od jednostek najmniejszych po największe, a zatem od głosek, przez wyrazy, do zdań.

Dobra gramatyka języka polskiego dla cudzoziemców powinna być kontrastywna, a więc odwoływać się do zjawisk występujących w językach odbiorcy - Anglika, Francuza, Niemca, Hiszpana, Rosjanina... Ten cel będą spełniać przekłady tego podręcznika, uwzględniające różnice między dwoma językami. Z myślą o jak największych korzyściach cudzoziemców z wszystkich krajów, również z Bliskiego czy Dalekiego Wschodu, prezentuję tu taki opis, który pozwala wszystkim zorientować się w sposobie działania polskiego systemu językowego. Cudzoziemiec pragnie wiedzieć, ile w języku polskim jest deklinacji, ile koniugacji, ile czasów można utworzyć, jak liczyć ludzi, a jak rzeczy, jak budować zdania, ale nurtuje go znacznie więcej pytań (i w dodatku zupełnie innych) niż Polaka. Obcokrajowcy szybko zauważają, że w polszczyźnie większość operacji językowych odbywa się na końcu wyrazów. Pytają lektora, co oznaczają w polszczyźnie takie zakończenia, jak np. -a, -ą, -e, -ę, -o, -y, -i, spodziewając się prostej i jednoznacznej odpowiedzi. Otrzymana informacja niestety zwykle frustruje i przygnębia słuchacza, podaje bowiem mnóstwo funkcji znaczeniowo-strukturalnych dla każdego z tych zakończeń. O samej izolowanej końcówce właściwie nic nie możemy powiedzieć poza wskazaniem, czym ona może być w wyrazie, a wyraz w zdaniu. Końcówka -a na przykład jest oznaką rodzaju żeńskiego w liczbie pojedynczej rzeczownika (kawa) i jego określeń (gorąca, twoja, zaparzona, kipiąca), może oznaczać mężczyznę (kierowca), również rzeczowniki rodzaju nijakiego w liczbie mnogiej i to w trzech przypadkach: mianowniku, bierniku i wołaczu (okna), ponadto wskazuje na dopełniacz liczby pojedynczej rodzaju męskiego i nijakiego (brata, dziecka), na formę zbiorową rzeczowników brat i ksiądz (bracia, księża), wreszcie jest oznaką 3. os. liczby pojedynczej czasownika III koniugacji w czasie teraźniejszym (kocha). Cudzoziemcy muszą pogodzić się z tym, że język polski jest językiem fleksyjnym: nie tylko trudno czasem oddzielić w wyrazie część realnoznaczeniową od części formalno- gramatycznej, ale elementy fleksyjne nie pełnią jednej wyraźnej, wyspecjalizowanej funkcji, lecz przeciwnie - są wielofunkcyjne (z wyjątkiem -owi, -owie, -ów, -om, -ach).

Niektórzy cudzoziemcy w ogóle kwestionują potrzebę uczenia się końcówek fleksyjnych. Wydaje im się, że i bez tych „ogonków” można się porozumiewać z Polakami i na dowód podają takie przykłady, jak: *Ja prosić kawa-, *On mieszkać dziewczyna; *Oni chodzić pies park; * Dyrektor nie być biuro. Faktycznie te proste informacje nawet bez gramatyki są komunikatywne, ale jakże prymitywne! Ten, kto na nich poprzestanie, nigdy nie zbuduje poprawnego zdania, nie będzie mógł ani czytać, ani pisać po polsku, ani wyrażać bardziej skomplikowanych treści w tym języku.

Wierząc, że obcojęzyczni czytelnicy niniejszego przewodnika po gramatyce mają większe ambicje, życzę im cierpliwości i sukcesów.

Autorka

SPIS TREŚCI

WSTĘP
CZĘŚĆ PIERWSZA. SŁOWA

Rozdział I
Litery, nazwy liter, głoski. Akcent wyrazowy

Rozdział II
Wymowa wyrazów izolowanych i zintegrowanych z innymi

Rozdział III
Nazwy rzeczownikowe. Trzy rodzaje gramatyczne - trzy deklinacje

Rozdział IV
Kategoria liczby i rodzaju. Trójrodzajowość wyrazów określających:
- przymiotników,
- zaimków,
-liczebników

Rozdział V
Kategoria liczby i osoby

Rozdział VI
Kategoria czasu. Czasownik być i cztery regularne koniugacje

Rozdział VII
Kategoria aspektu

Rozdział VIII
Strony czasownika

Rozdział IX
Nazwy czynności

Rozdział X
Tryby czasownika

Rozdział XI
Zaimki

Rozdział XII
Liczenie obiektów

Rozdział XIII
Przysłówki

Rozdział XIV
Wyrazy pomocnicze

CZĘŚĆ DRUGA.
FUNKCJE ZNACZENIOWO-SKŁADNIOWE PRZYPADKÓW

Rozdział XV
Od mianownika do wołacza. Typy zdań z każdym przypadkiem

CZĘŚĆ TRZECIA. WZORY DEKLINACYJNE

Rozdział XVI
Wzory deklinacyjne dla rzeczowników rodzaju męskiego w połączeniu z przymiotnikami i uwagi o repartycji końcówek

Rozdział XVII
Wzory deklinacyjne dla rzeczowników rodzaju żeńskiego w połączeniu z przymiotnikami

Rozdział XVIII
Wzory deklinacyjne dla rzeczowników rodzaju nijakiego w połączeniu z przymiotnikami

Rozdział XIX
Mieszane wzorce deklinacyjne

CZĘŚĆ CZWARTA. SKŁADNIA ZDAŃ ZŁOŻONYCH

Rozdział XX
Zdania współrzędne i podrzędne

Rozdział XXI
Równoważniki zdań pojedynczych i złożonych

CZĘŚĆ PIĄTA. SŁOWOTWÓRSTWO

Rozdział XXII
Formanty - cząstki słowotwórcze

Rozdział XXIII
Kategorie słowotwórcze w nauczaniu cudzoziemców

INDEKS

O autorze

Dr Magdalena Foland-Kugler, absolwentka Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, jest doświadczonym lektorem i wykładowcą języka polskiego dla cudzoziemców - prawie od trzydziestu lat pracuje w Instytucie "Polonicum" na Uniwersytecie Warszawskim. Uczyła języka polskiego również za granicą, jako Visiting Professor pracowała w latach 1977-1979 w Glasgow University w Szkocji oraz w latach 1984-1986 w Indiana University w USA. W latach 1989-2001 w ramach współpracy z CODN kształciła nauczycieli języka polskiego wyjeżdżających na Wschód. Autorka książek, wieloaspektowo przybliżających obcokrajowcom język polski.