Wolność sumienia i wyznania w wybranych państwach demokratycznych

Wolność sumienia i wyznania w wybranych państwach demokratycznych. Na przykładzie regulacji konstytucyjnych i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, orzecznictwa sądów tych krajów oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Monografia w języku polskim. Dogłębna analiza orzecznictwa sądów amerykańskich i niemieckich na temat wolności sumienia i religii. Analiza regulacji prawnej wolności sumienia i religii w niemieckim i amerykańskim ustawodawstwie. Wolność sumienia i religii w niemieckim i amerykańskim prawie pracy.

SPIS TREŚCI:

Wykaz ważniejszych skrótów
Glosariusz
Wstęp

Rozdział I
Prawno-historyczny i prawno-filozoficzny rozwój wolności sumienia i religii
A. Rozwój prawno-historyczny wolności sumienia i religii
I. Pojęcie sumienia i religii w starożytności
1) Sumienie, religia i struktura społeczeństwa w starożytnym Egipcie
a) Sumienie a struktura biologiczna jednostki
b) Sumienie a struktura społeczna i państwowa
2) Rozumienie sumienia i religii w greckim Polis
a) Syneidesis, jako wyraz sumienia politycznego
b) Moralność i polityka w strukturze Polis
c) Rozumienie pojęcia sumienia a wolność myśli i ducha w poglądach stoików
d) Sumienie, jako decyzja pomiędzy dobrem a złem w greckiej i rzymskiej filozofii antycznej
3) Poglądy na sumienie i religię w starożytnym Rzymie
a) Struktura społeczna a familia i pater familias
b) Konieczność tolerancji religijnej
c) Położenie chrześcijan
d) Ograniczenia praw innowierców
e} Położenie wyznawców judaizmu
4) Jedność władzy państwowej i kościelnej Bizancjum
5) Podsumowanie
II. Jedność polityki i religii w epoce Średniowiecza
1) Wpływ filozofii antycznej na poglądy filozofów Średniowiecza. Prawo natury w rozumieniu filozofii średniowiecznej, pojęcie religii i sumienia w nauce prawa natury
a) Wprowadzenie
b) Podłoże filozoficzne epoki na przykładzie decyzji między dobrem a złem według Tomasza z Akwin
I. Sumienie jako poczucie odpowiedzialności
II. Konkretyzacja praw boskich w porządku ziemskim
III. Obowiązek posłuszeństwa wobec nakazów kościoła
c) Prawo natury jako podstawa dla działania ustawodawcy
d) Prawo natury a prawa ziemskie
e) Prawo natury - natura państwa - prawo a państwo
2) Wolność religijna jako prawo kolektywne
a) Położenie wyznawców odłamów religijnych
b) Pierwsze próby reform w kościele; ruch husycki
3) Podsumowanie
III. Wolność sumienia i religii w okresie Reformacji
1) Podłoże filozoficzne rozwoju wolności sumienia i religii
a) Uwagi ogólne
b) Sumienie, jako instancja karna według poglądów Lutra
I. Nakaz powinności i porządek boski
II. Prywatność praktyk religijnych i odmowa służby wojskowej; sumienie jako instancja karna
III. Istota boska jako instancja karna
c) Kontynuacja myśli Lutra w poglądach Filipa Malanchtona - władza religijna jako nakaz posłuszeństwa wobec nakazów boskich a władza państwowa
2) Wpływ myśli reformatorskiej na rozwój wydarzeń i rozwój polityki na terenie Niemiec: postanowienia Pokoju Augsburskiego
a) Prawo księcia do decydowania o sprawach religii swoich poddanych
b) Prymat kościoła luterańskiego i wykluczenie innych wyznań protestanckich
c) lus emigrandi - emigracja ze względu na wyznanie oraz indywidualne prawo jednostki do własnej religii
3) Wpływ Reformacji na rozwój aktów prawnych na terenie Francji: Edykt z Nantes
4) Wolność religii w Niederlandach Postanowienia Unii Utrechckiej
5) Tolerancja religijna w Polsce
6) Wolność sumienia i wyznania a sekularyzacja władzy państwowej
7) Rozwój wolności sumienia i religii na terenie Anglii
a) Podłoże polityczne
b) Tomasz Morus a poglądy na swobodę sumienia na tle politycznego konfliktu z państwem
I. Powstanie konfliktu z królem
II. Równouprawnienie poglądów religijnych
III. Postulat religii minimalnej i wolność obrządków religia a ateizm (stosunek do ateistów)
iv. Rola religii
v. Podsumowanie
c} Reakcja polityki państwowej na ruchy reformatorskie i katolickie po śmierci Henryka VIII
d) Relacja między państwem a religią w angielskiej myśli filozoficznej
i. Wiedza boska i wiedza naturalna według Francisa Bacon ii. Porządek ziemski w poglądach Hobbes‘a
e) Wydarzenia polityczne w Anglii w wieku XVII
f) Prawo natury jako wyznacznik dla ustawodawcy - Locke i Blackstone
g) John Locke i jego dzieła Letters Concerning Toleration (Listy o tolerancji) (1689)
I. Postulat zakazu ingerencji państwa w sprawy religii obywateli
II. Postulat prawa do wyboru religii
III. Postulat zakazu ograniczania praw ze względów religijnych
IV. Postulat zakazu przymusu do praktyk religijnych
V. Nakaz tolerancji, jako dobra najwyższego
VI. Brak tolerancji wobec ateistów i katolików
VII. Podsumowanie
8) Podsumowanie
IV. Wolność sumienia i religii w Europie w XVII
1 XVIII wieku
1) Duch i materia, jako substancje rządzące światem; nakaz rozsądku - Baruch de Spinoza
2) Wydarzenia w Niderlandach: postanowienia Synodu
2 Dort i cofnięcie praw dla arian
3) Francja - odwrót od tolerancji i wzmocnienie katolicyzmu
4) Inne regulacje epoki; postanowienia Pokoju Westfalskiego
V. Wolność sumienia i religii w epoce przemian zapoczątkowanych przez epokę Oświecenia
1) Proces wykształcenia wolności sumienia i religii w okresie powstawania Stanów Zjednoczonych Ameryki
a) Konstytucje poszczególnych kolonii powstających Stanów Zjednoczonych Ameryki
b) Spory na tle powstania postanowień prawnych Deklaracji Niepodległości i Pierwszej Poprawki
2) Wpływ Rewolucji Francuskiej na rozumienie pojęć sumienia i religii
a) Sytuacja polityczna
b) Wpływ Rewolucji Francuskiej na pojmowanie praw natury
c) Wpływy Rewolucji Francuskiej i idei Oświecenia
Pojęcie religii, moralności i sumienia przez Rousseau...
I. Odróżnienie dobra i zła, amour de soi i amour propre.
II. Rola religii w życiu jednostki
III. Państwo a religia
d) Podsumowanie
3) Przemiany polityczne wprowadzone w wyniku Rewolucji Francuskiej
4) Regulacje prawne Fryderyka II na terenie Niemiec; Landrecht Pruski (Allgemeine Preussische Landrecht, ALR)
a) Zakaz religii sprzecznej z interesami państwa
b) Ochrona prywatnych przekonań i prawo "pana domu" do zarządzenia obrządku religijnego
c) Obowiązki jednostki wobec państwa, brak prawa do zachowania milczenia w sprawach religii
d) Wolność sumienia i religii w Landrechcie - uwagi końcowe
5) Aspekty rozumu, sumienia i religii w filozofii XVIII wieku
a) Rozum jako wartość podstawowa w wyrokowaniu przez jednostkę według Kanta
b) Sumienie a jednostka; poczucie sumienia i moralności według Kanta
c) Hegel - sumienie, jako wyraz dobra Sumienie, jako katalog nakazów i obowiązków
6) Powstanie Związku Reńskiego oraz Związku Niemieckiego. Postanowienia na temat wolności religii w Niemczech XIX wieku
7) Sekularyzacja we Francji w XIX wieku
8) Protestantyzm w Austrii i represje XVIII wieku
9) Regulacje prawne w Niemczech XIX wieku
a) Konstytucja paulińska; Paulkircherverfassung
b) Sekularyzacja postanowień prawnych w Niemczech
10. Rozumienie religii i sumienia przez intelektualistów XIX wieku
a) Sumienie i społeczność w rozumieniu Nietzsche‘go
I. jednostka w obliczu religii
II. Jednostka i jej sumienie
III. Pozycja jednostki wobec religii i wolności sumienia
IV. Uwarunkowanie historyczne jednostki
v. Wynik ostateczny
b) Etyczny i prawny nakaz sumienia według Freuda
I. Świadomość i jej odczuwanie
II. Odczucia religijne jednostki i wpływ na jej psychikę
11) Podsumowanie
VI. Regulacja prawna wolności sumienia i religii w XX wieku
1) Rozdział kościoła od państwa we Francji w XX wieku
2) Konstytucja Weimarska (Weimarer Verfassung)
a) Ciągłość tradycji pruskich
b) Wolność religijna w okresie narodowego socjalizmu
3) Wolność religii i sumienia a dominacja przekonań katolickich w Austrii
4) Wolność religii i sumienia w Europie okresie międzywojennym i po II Wojnie Światowej
5) Prawa natury a pozycja kościoła
6) Podsumowanie
VII. Rozwój historyczny wolności religii, wyznania i sumienia - podsumowanie

Rozdział II.
Wolność sumienia, wyznania i religii w doktrynie prawa
I. Pojęcia "religia", "wyznanie" oraz "sumienie"
1) Uwagi ogólne
2) Pojęcie terminów "religia" i "wyznanie"
a) Etymologia pojęć "religia" i "wyznanie"
b) Naukowa i prawna definicja pojęcia religii
3) Pojęcie sumienia
a) Etymologia terminu "sumienie"
b) Współczesne definicje pojęcia sumienia
c) Pojęcie sumienia z punktu widzenia filozofii
d) Historyczny wymiar pojęcia sumienia
e) Pojęcie sumienia z punktu widzenia socjologii
f) Pojęcie sumienia z punktu widzenia psychologii
g) Wolność sumienia a decyzje o naturze politycznej oraz podejmowane w ramach wykonywanego zawodu
h) Pojęcie sumienia z punktu widzenia doktryny prawa -
II. Dyskuje na temat wolności wyznania, wiary i religii w doktrynie prawa niemieckiego
i) Wolność wyznania
2} Wolność wiary
3) Wolność wyznania a wolność religii
4) Rozgraniczenie wolności religii od wolności sumienia
III. Wolność sumienia w doktrynie prawa niemieckiego
1) Rozgraniczenie pojęcia wolności sumienia od pojęć wolności religii i wolności wyznania
a) Wprowadzenie - tło historyczne
b) Pojęcie sumienia - integralna część osobowości
c) Powaga decyzji sumienia
d) Decyzja na temat dobra i zła
e) forum internum a forum externum
f) Podsumowanie - decyzje sumienia w prawie niemieckim - definicja pojęcia sumienia

Rozdział III.
Regulacje prawne wolności sumienia wyznania i religii
I. Regulacja wolności sumienia, wyznania i religii w aktach międzynarodowych
1) Regulacja wolności sumienia i wyznania w aktach prawa międzynarodowego publicznego
2) Formy ochrony wolności sumienia. Definicja wolność sumienia w międzynarodowych aktach prawnych
3) Definicja pojęć "religia" i "światopogląd"
II. Regulacja Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wartości
r) Uwagi ogólne
2} Zasady prawne wynikające z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
3) Formy ochrony prawnej
5) Zakaz stosowania przymusu i ochrona wolności sumienia w pojęciu Konwencji
6) Prawo do posiadania religii i jej praktykowania
7) Prawo do przekonywania w sprawach religijnych
8) Prawo do zmiany religii lub światopoglądu
111. Regulacja prawna wolności sumienia w prawie europejskim
1) Postanowienia Traktatu Amsterdamskiego
2) Karta Praw Podstawowych; Nicea 2000
3) Postanowienia prawne Traktatu Konstytucyjnego Unii Europejskiej
4) Zasada nieingerencji w prawo krajowe państw Unii Europejskiej
5) Szczegółowe regulacje prawne w Unii Europejskiej.

Rodział IV.
Wolność sumienia a ustawodawstwo krajowe
1} Regulacja prawna wolności sumienia i religii w Stanach Zjednoczonych
a) Uwagi ogólne
b) Wykładnia Pierwszej Poprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonych
I. Zakaz kościoła państwowego
II. Zakaz wpływu na wykonywanie praktyk religijnych w drodze ustawy - wolność do wykonywania praktyk religijnych
c) Znaczenie Czternastej Poprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonych - zakaz dyskryminacji ze względów religijnych
d) Zakres regulacji prawnej na temat wolności religii w Stanach Zjednoczonych - elementy ochrony
2) Regulacja wolności sumienia i wyznania w ustawodawstwie niemieckim
a) Zakres przedmiotowy regulacji prawnej; wolność wyznania, sumienia i wolnego wyboru przekonania religijnego i światopoglądowego
b) Doktryna prawa niemieckiego wobec wolności wyznania i sumienia
c) Zakres wolności religii
d) Ochrona przekonań, jako zamkniętego systemu wartości
e} Ochrona wolności sumienia
f) Wolność do decyzji na temat przynależności do kościoła lub związku wyznaniowego lub braku takiej przynależności
g) Prawo do milczenia w sprawach religii i światopoglądu
h) Wolność praktykowania i przekonywania do swojej wiary
I) Negatywny wymiar praktykowania religii
j) Nakazy zachowania wynikające z przekonań religii lub sumienia
k) Ograniczenia wynikające z Ustawy Zasadniczej
I. Generalne ramy ograniczeń wynikających z Ustawy Zasadniczej
II) Regulacja szczególna; zakres ochrony zwierząt
2) Prawa rodziców do wychowywania religijnego swoich dzieci
3} Wzajemne stosunki państwa i związków religijnych
a) Zakaz kościoła państwowego lub religii uprzywilejowanej w państwie fkeine Staatskirche)
b) Nakaz neutralności ze strony państwa
c) Prawo do zrzeszania się w związkach religijnych
d) Ograniczenia dotyczące związków wyznaniowych

VII. Podsumowanie