Prawo międzynarodowe praw człowieka

Podręcznik jest kompleksowym opracowaniem z zakresu praw człowieka i środków ich ochrony.

W ręce Czytelników oddajemy drugie, poprawione i uzupełnione wydanie podręcznika. Jego pierwsze wydanie okazało się być sukcesem wydawniczym, który spotkał się z ogromnym odzewem ze strony naukowców pochodzących z ośrodków akademickich ze wszystkich stron Polski, jak również spoza naszego kraju. Zainteresowanie materią przedstawioną w podręczniku ze strony badaczy, teoretyków i praktyków prawa pokazało, jak ważne dla nauki prawa w Polsce miejsce zajmują obecnie prawa człowieka.

W rozdziale I przedstawione zostały podstawowe zasady i konstrukcja prawa międzynarodowego praw człowieka. Szczegółowej analizie poddano godność jako źródło praw człowieka w systemie krajowym i międzynarodowym, a także relacje, które łączą prawa człowieka i prawo międzynarodowe publiczne. Przedstawiono podmioty, w tym podmioty szczególnie chronione praw człowieka. Uwzględniono koncepcję generacyjności, jako dominującej koncepcji teoretyczno-prawnej. Omówiono podstawowe deklaracje, wytyczne i zasady przyjęte na poziomie międzynarodowym, uznając, że przyczyniają się do zrozumienia, wdrożenia i rozwoju prawa międzynarodowego.

Normatywny system ochrony praw człowieka został przedstawiony w rozdziale II. Szczegółowej analizie poddano interesujące nie tylko z punktu widzenia krajowego porządku prawnego, lecz także w świetle ujęcia systemowego modele praw człowieka obowiązujące w polskim systemie krajowym przez kreujące je organizacje: Narodów Zjednoczonych, Radę Europy, Unię Europejską, Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Na uwzględnienie zasługują systemy pozaeuropejskie: międzyamerykański, afrykański, arabsko-muzułmański oraz krystalizujący się system azjatycki. Na uwagę zasługuje część poświęcona krajowemu systemowi ochrony praw człowieka.

Rozdział III dotyczy poszczególnych organów i środków ochrony praw człowieka w systemie uniwersalnym. W szerokim zakresie przedstawiono także środki ochrony praw człowieka w systemach regionalnych, w tym Trybunałów: Międzyamerykańskiego i Afrykańskiego. Przedstawiono działalność Ligi Państw Arabskich wobec praw człowieka. Z racji na ważkość poruszanych na zajęciach z zakresu praw człowieka środków ich ochrony szczególne miejsce poświęcono takim instrumentom, jak: skarga konstytucyjna, skarga nadzwyczajna do Sądu Najwyższego, skarga do ETPCz, skarga do EKPS, skarga do organów komitetowych ONZ czy skargi do TSUE. Wyczerpująco opisano krajowe środki ochrony praw człowieka, które może składać jednostka w ramach zakresu działania instytucji rzecznikowskich.

Kolejne rozdziały dotyczą szczegółowych aspektów prawa międzynarodowego praw człowieka w działaniu, z uwzględnieniem sytuacji specyficznych i nadzwyczajnych. Rozdział IV dotyczy międzynarodowego prawa humanitarnego i realizacji ochrony praw człowieka w stanach nadzwyczajnych. Natomiast w rozdziale V opisano ochronę praw mniejszości narodowych, uchodźców i migrantów, jako realizację ochrony praw człowieka Szczegółowo opisano relacje łączące międzynarodowe prawo humanitarne i prawa człowieka. Analizie poddano zakres obowiązywania międzynarodowego prawa humanitarnego, jak również opisano odpowiedzialność państw za zbrodnie prawa międzynarodowego, naruszenia praw migrantów, mniejszości narodowych i etnicznych. Opisano szczegółowe uprawnienia podmiotowe przysługujące jednostkom w razie naruszenia ich praw.

W ostatnim rozdziale omówiono wybrane prawa człowieka. Niewątpliwym walorem tej części opracowania jest zastosowana w nim metodologia ujmująca poszczególne prawa człowieka w sposób funkcjonalny i dynamiczny, wymykając się tym samym klasycznemu podziałowi na poszczególne generacje praw człowieka. Zasadniczym kryterium podziału był stopień i specyfika zagrożenia dla godności jednostki. Kolejno omówieniu poddano: osobiste prawa człowieka, ochronę praw człowieka szczególnie zagrożonych wobec wykonywania imperium państwa oraz instytucję zakazu w systemie praw człowieka.

Konstrukcja podręcznika ma charakter nowatorski, z jednej strony wychodzi naprzeciw tradycyjnym klasyfikacjom dotyczącym materialnych praw człowieka, skupionych w ramach poszczególnych grup generacyjnych, z drugiej zaś w sposób całkowicie pionierski ujmuje je w grupy uznane przez prawników-praktyków za najbardziej użyteczne w procesie interpretacji, stosowania i wykładni przepisów.

Podręcznik akademicki jest przeznaczony dla szerokiego kręgu odbiorców: studentów prawa, administracji, europeistyki, prawa kanonicznego, doktorantów, kadry akademickiej, a z racji jego praktycznego ukierunkowania także dla przedstawicieli służby zagranicznej oraz osób stosujących prawo: sędziów, adwokatów, radców prawnych, komorników i notariuszy.