Co nas łączy... Teoria i zbiór ćwiczeń z gramatyki języka polskiego dla średniozaawansowanych

Publikacja ta jest zbiorem ćwiczeń gramatycznych (poprawionych i uzupełnionych), które zostały zawarte w pierwszej i drugiej części podręcznika "Co nas łączy...".

Skierowana jest przede wszystkim do cudzoziemców ze Wschodu. Autorka omawia zagadnienia gramatyczne, które przysparzają wiele trudności osobom rosyjskojęzycznym, ukraińskojęzycznym oraz białoruskojęzycznym, równocześnie starając się ilustrować je wieloma przykładami, wzbogaconymi o ćwiczenia gramatyczne.

Lwia część ćwiczeń została napisana na podstawie błędów studentów z Ukrainy i Białorusi, gdzie przez kilka lat autorka miała okazję pracować jako nauczyciel języka polskiego.

Książka może być wykorzystywana w pracy z uczniami lub dorosłymi na poziomie B2/C1, lecz niektóre elementy w niej zawarte można zakwalifikować jako B1.

Drodzy Nauczyciele i Uczniowie,

niniejszy zbiór obejmuje ćwiczenia (poprawione i uzupełnione) pochodzące z części gramatycznej podręcznika Co nas łączy... cz. I-II (Kraków 2008, 2010). Dziękuję za liczne pochlebne opinie, ale też wszelkie uwagi, które otrzymałam po przekazaniu Państwu wersji testowej tego podręcznika.

Choć na rynku jest kilka książek i podręczników z gramatyki języka polskiego, przeznaczonych dla cudzoziemców, to jednak nie są one dostosowane do potrzeb odbiorcy ze Wschodu. Tutaj dokładniej omówiono te zagadnienia gramatyczne, a w ćwiczeniach uwzględniono takie przykłady, które sprawiają szczególne problemy osobom rosyjsko-, ukraińsko- lub białoruskojęzycznym. Większość ćwiczeń powstała na podstawie błędów' popełnianych przez moich uczniów i studentów w pracach pisemnych i wypowiedziach ustnych.

Książka ta zasadniczo jest przeznaczona dla poziomów B2/C1 - ale niektóre elementy można zakwalifikować jako BI. Służą one przypomnieniu i zebraniu materiału, uporządkowaniu i uzupełnieniu wiedzy uczących się, ale też są rozszerzone o trudniejsze zagadnienia. Temat 1. jest takim zebraniem i powtórzeniem podstawowych wiadomości gramatycznych. Z doświadczenia wiem, że na Wschodzie w tej samej grupie często uczą się uczniowie o różnym poziomie językowym (BI, B2 i Cl) - to książka właśnie dla takich grup. Najlepiej sprawdza się tam, gdzie osoby uczące się polskiego są uczniami / absolwentami polskich szkół lub szkół sobotnich (do których uczęszczają przez kilka lat) albo znają język polski z domu. Ale to nie znaczy, że nie mogą się z niej uczyć np. studenci i dorośli - Ukraińcy, Białorusini, Rosjanie... Słowianie bowiem, dzięki podobieństwu naszych języków, szybciej się uczą i więcej rozumieją - stąd też niektóre ćwiczenia sprawdzają / rozwijają kilka umiejętności językowych jednocześnie, a przez to nie są za łatwe.

Prezentowane zadania skutecznie przygotowują do egzaminów certyfikatowych z języka polskiego jako obcego - od 2005 r. osoby z Ukrainy zdają pomyślnie i z wysoką oceną taki egzamin, ucząc się, rozwiązując te właśnie zadania.
W podręczniku świadomie zastosowano metodę przekreślonej błędnej formy z "NIE!!!" - żeby skutecznej wyeliminować częste błędy. Dla nauczycieli nieznających języka rosyjskiego i mniej doświadczonych w nauczaniu osób rosyjskojęzycznych jest to podpowiedz, w którym miejscu uczniowie mogą robić błędy i dlaczego oraz na co trzeba ich uwrażliwić (interferencje). Informacja, że dany wyraz czy konstrukcja jest już przestarzała, ma pomóc uczniom, którzy często ich używają, bo albo znają je z domu, albo są podobne w języku kraju zamieszkania (np. palto, odziewać się, warzyć). Jeśli istnieją formy fakultatywne, podane zostały obie (np. spieszyć się / śpieszyć się, fileta / filetu).

Autorka starała się, aby podane reguły gramatyczne były uproszczone, a tabele jasne i przejrzyste. Ćwiczenia zazwyczaj mają po 10-15 przykładów, żeby wystarczyło dla każdego w grupie (na Wschodzie zazwyczaj licznej), a jeśli ktoś źle zrobi swój przykład, ma szansę na poprawne wykonanie za drugim razem. W podręczniku znajdziemy też trudne zagadnienia, nawet dla przeciętnego Polaka w Polsce, ale które pojawiają się na lekcjach i o co często pytają uczący się (np. pies - kto? czy co?, pytać mamy czy pytać mamę, chcę chleb czy chcę chleba).
Indeks alfabetyczny wybranych problemów gramatycznych ułatwia znalezienie odpowiedniego zagadnienia. Do zbioru dołączony jest klucz do wybranych ćwiczeń z kilkoma - jeśli są - wariantami odpowiedzi.

Pragnę podziękować wszystkim, którzy pomogli w powstaniu tego zbioru ćwiczeń, szczególnie nauczycielom i uczniom (!), którzy wyrazili konstruktywne uwagi podczas pierwszego testowania materiałów na Ukrainie i Białorusi. Życzę przyjemnej nauki!



SPIS TREŚCI:

WSTĘP

TEMAT 1. Cześć! Jak masz na imię
nie + D. • formy grzecznościowe: pan, pani, państwo - odmiana • przypadki - pytania • deklinacja rzeczowników i przymiotników - końcówki gramatyczne • zaimki dzierżawcze mój, moja, moje... • zaimki osobowe (formy długie i krótkie: cię / ciebie) - odmiana, oni / one • być - odmiana • koniugacje - końcówki osobowe

TEMAT 2. Kim jesteś? Jaką masz rodzinę?
rozmawiać po / w • ożenić się / wyjść za mąż /pobrać się • rok - lata - lat • brat, dziecko, państwo (kraj) - odmiana • przyimki na / do, w(e) / na, zje) + nazwy krajów • kraje i ich mieszkańcy: Niemcy, Włochy, Węgry' • narzędnik l.poj. i l.mn. • rekcja czasowników - narzędnik • transformacja zdań - z—

TEMAT 3. Jak cię widzą, tak cię piszą. Jaki jesteś naprawdę?
podobny do... • od / niż • o ile? • stopniowanie przymiotników (proste i opisowe, regularne i nieregularne) • przymiotniki odrzeczownikowe • szyk przydawki • nazwy cech abstrakcyjnych

TEMAT 4. Kto pyta, nie błądzi
wsiąść do • jechać autobusem • czekać na... • Jak trafić do / na...? • pytać (kogo?) o (co?) • iść / jechać ulicą • ulicami / po ulicach • z. lewej / prawej strony, na lewo / na prawo • koło domu • rzeczowniki r.n. zakończone na -urn (centrum) • nazwy miejscowości • nazwy mieszkańców i in. (-anin / -anka) - odmiana • przymiotniki od nazw miejscowości

TEMAT 5. Dzień jak co dzień
co dzień, co tydzień... • od... do... • o ile / ile • dzień - odmiana • aspekt czasowników • czasowniki wielokrotne (bywać, czytywać...) • czasowniki zakończone w bezokoliczniku na -ywać/-iwać, -ować - odmiana • czasowniki ruchu (iść - chodzić, jechać - jeździć) - odmiana i prefiksy • transformacja zdań - relacja czasowa

TEMAT 6. Czy są wolne pokoje?
przymiotniki złożone typu jednoosobowy • przyimki w połączeniu z datami • czas przeszły (bezokolicznik: -eć, -ść / - źć, -ąć) • czasowniki dokonane od iść

TEMAT 7. Jak Polak głodny, to zły
siadać - siedzieć - (u)siąść, woleć od /niż • biernik l.poj. • rekcja czasowników - biernik •jeść - odmiana • imiesłów przysłówkowy (współczesny i uprzedni)

TEMAT 8. Halo, jaka u was pogoda? - Podróże kształcą
rozmawiać przez telefon • dzwonić (telefonować) do... • wyjść po... • czekać na... • jechać (czym?) • czasowniki ruchu (jednokrotne i wielokrotne: lecieć - latać...) • odmiana polskich imion i nazwisk • zaimki nieokreślone • dopełniacz l.poj. • rekcja czasowników - dopełniacz • konstrukcja nie ma / nie było / nie będzie • transformacja zdań - relacja przyczynowa

TEMAT 9. Co ci dolega?
boli mnie • chorować / być chorym na • dzwonić po • wezwać do • na receptę • przeciw(ko) • zapobiegać • nadużywać
• lepiej od / niż • na dzień • ręka, oko, ucho - odmiana • czasowniki modalne • powinienem - odmiana • przysłówki - tworzenie i stopniowanie • transformacja zdań - relacja przyczynowa

TEMAT 10. Do twarzy ci w tym kolorze
Który rozmiar? • pasować do • do - od - dla - na • mianownik i biernik l.mn. rzeczowników i przymiotników r.nmos.
• liczebniki 1-4 w połączeniu z rzeczownikami r.nmos. • trudne czasowniki • przymiotniki wyrażające natężenie cechy (-<rnvy, -achny, -asty, -utki, -usi itp.) • transformacja zdań - relacja celowa

TEMAT 11 . Idziemy na zakupy
iść po / iść na • wpaść / wstąpić • płacić • Czy jest...? • zaopatrywać się w (co?) • według przepisu / instrukcji • dopełniacz l.mn. • liczebniki od 5 wzwyż • trudne czasowniki • tryb rozkazujący • transformacja zdań - relacja przyzwolenia

TEMAT 12. Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej - własne cztery kąty
Na którym piętrze? • w domu • siadać / siedzieć / (u)siąść na krześle, na / w fotelu • nad morze / nad jezioro... • miejscownik l.p. i l.mn. • rekcja czasowników - miejscownik • przyimki - rekcja • imiesłów przymiotnikowy (czynny i bierny) • formy bezosobowe czasowników (-ono/-no/-to)

TEMAT 13. W wolnym czasie na sportowo
mistrz w (czym?) • mistrzostwa w (czym?) o (co?) • trenować (co?) • kibicować (komu?) • chodzić po górach • oglądać telewizję • słuchać (kogo? czego?) • odpoczywać przy (czym?) • jeździć na • siadać do komputera, siedzieć przy komputerze • w przyszłym tygodniu, za ... dni • liczebniki mnożne (jednokrotny, pojedynczy) • sędzia / pani sędzia — odmiana • móc - umieć - potrafić • czas przyszły (prosty i złożony) • rzeczowniki odczasownikowe i odrzeczownikowe

TEMAT 14. Wesołych świąt i szczęśliwego Nowego Roku!
cerkiew, ksiądz - odmiana • celownik l.poj. i l.mn. • rekcja czasowników - celownik • zaimek zwrotny się • czasowniki zwrotne • konstrukcje bezpodmiotowe z się • spójnik żeby • rzeczowniki odrzeczownikowe zakończone na -yzm /-izm • transformacja zdań - relacja celowa

TEMAT 15. Moja Biografia
studiować/uczyć się/ uczyć • być znanym z—, słynąć z (czego?) • pisać do • przez/za • za ... /... temu • egzamin z/ ocena z (czego?) • siadać / (u)siąść do zadań, siedzieć nad zadaniami • rzeczowniki r.n. zakończone na -o (biuro) odmian:! • wołacz • liczebniki porządkowe 100-1 min • odczytywanie dat • rzeczowniki zakończone na -stwo

TEMAT 16. Randka po warszawsku
pomnik (kogo? czego?) • być zadowolonym z (kogo? czego?) • książę - odmiana • skrótowce - odmiana • strona bierna • transformacja zdań - relacja czasowa

TEMAT 17. Czy masz ochotę na film? - "Z kulturą na ty"
uważać za (kogo? co?) • prosić o • zakochać się w (kim? czym?) • idea - odmiana • imiona i nazwiska niepolskie (obce) • przymiotniki i rzeczowniki utworzone od nazwisk

TEMAT 18. Bez pracy nie ma kołaczy
do pracy / w pracy • pracować jako / pracować w charakterze • mianownik l.mn. rzeczowników i przymiotników (r.mos.) • liczebniki 2, 3, 4, 5... w połączeniu z rzeczownikami r.mos. • nazwy męskie wykonawców czynności • nazwy żeńskie (zawody, tytuły i inne) • nazwy miejsc typu pracownia

TEMAT 19. Idziemy do zoo
przyjaciel, królowa, cielę, imię - odmiana • liczebniki zbiorowe • mowa zależna i niezależna • zdrobnienia, spieszczenia, zgrubienia • czasowniki zakończone w bezokoliczniku na -lać / -otać

TEMAT 20. Z techniką za pan brat
liczebniki ułamkowe • nazwy narzędzi, urządzeń i maszyn typu drukarka • czasowniki odrzeczownikowe zakończone w bezokoliczniku na -ować

TEMAT 21. Jaka praca - taka płaca. Masz to jak w banku
pieniądz, procent - odmiana • liczebniki nieokreślone • tryb przypuszczający / warunkowy • transformacja zdań - relacja warunkowa

LISTA ALFABETYCZNA NIEKTÓRYCH PROBLEMÓW GRAMATYCZNYCH

BIBLIOGRAFIA