Ja, Wanda z chłopów

Książka jest etnograficznym obrazem wiejskiego życia na Kielecczyźnie w okresie II Rzeczpospolitej. Opisane są w niej ówczesne obyczaje i nawyki lokalnej ludności. Jest również analizą ówczesnych relacji międzyludzkich, przepełnioną ciekawymi autorskimi refleksjami. Czytelnik pozna w niej również̇ zawiłą historię edukacji autorki – dziewczyny z biednej kieleckiej wsi, która opisała warunki nauki w wiejskiej szkole podstawowej, liceum w Radomiu, pobyt na stancji i tajne komplety dla młodzieży. W dalszej części przedstawiony jest obraz II wojny światowej – mobilizacja, migracje ludności, przemarsze wojsk i traumatyczne doświadczenia wojenne. Opis obejmuje powstanie i działalność́ partyzantki na tamtych terenach, bitwy i eksterminację ludności cywilnej oraz życie codzienne w trakcie okupacji aż do wyzwolenia. Publikacja prezentuje zarówno żywą historię przedwojennych i wojennych czasów, jak też opowiada o niezwykłym życiu jej autorki.

Wanda Chodorowska urodziła się w 1921 roku we wsi leżącej 150 km od Warszawy ze standardem życia jak w „Konopielce”. We wsi, w której nie było sieci elektrycznej, a zegarek miał tylko sołtys. Gdzie większość́ mieszkańców była analfabetami. Gdzie do lat 30-tych XX wieku, kiedy to premier II Rzeczpospolitej zadekretował budowę̨ tzw. sławojek, ludzkie potrzeby sanitarne były załatwiane za stodołą. Mycie polegało na opłukaniu twarzy. Mięso jadło się tylko na Boże Narodzenie, Wielkanoc oraz na ślubach i weselach. Podstawowa dieta składała się pieczywa, ziemniaków, barszczu, kapusty, kaszy z niewielkim dodatkiem skwarek. Ser, masło, jajko lub wędlina były dla dziecka wielką ucztą od święta. Dieta była tak uboga, że większość́ dzieci miała wady koślawych kolan. Gruźlica była powszechna. Pomidory we wsi pojawiły się w latach 30-tych. Głównym wydatkiem rodziny był zakup nafty do lampy naftowej i sól. Zapałki się oszczędzało. Większość́ dzieci nie miała butów, a szkoła była w odległości 10 kilometrów. W okolicznych wsiach były tylko dwa rowery. Pomimo takich warunków, w wieku 18 lat zdała małą maturę̨ z wyróżnieniem, a w wieku 35 lat otrzymała tytuł magistra polonistyki. Stale czymś́ zajęta, była nauczycielką, korepetytorką, pielęgniarką̨, partyzantką, matką, pilotką wycieczek i producentem telewizyjnych programów edukacyjnych. W wieku 70 lat nauczyła się obsługi komputera. Pisała wiersze, wspomnienia, robiła patchworkowe obrazy, szydełkowała, uprawiała działki i ogrody. W wieku 90 lat nauczyła się obsługi tabletu. Zmarła w wieku 95 lat w 2017 roku.