Anders Breivik

„Czarny piątek” 22/7/2011 w Norwegii, kraju uznawanym za najszczęśliwszy na świecie, stał się niebywałym wstrząsem. Tym bardziej, że sprawcą nie był – jak początkowo sądzono –skrajny islamski terrorysta, ale rdzenny Norweg, „one of us”.
W czasach odżywających tendencji skrajnie nacjonalistycznych i brunatnoprawicowych pojawienie się epigonów Breivika jest bolesnym faktem.
Dla jednych ABB to postać budząca odrazę i pogardę. Są jednak tacy, dla których został bohaterem i współczesnym herosem. W tym kontekście warto uczynić ważkie zastrzeżenie: Breivika skazano i odsiaduje karę w więzieniu nie za poglądy, które wielu skłonnych jest podzielać, ale za odebranie życia 77 osobom.
Elżbieta Czykwin, analizując casus Breivika, odpowiada na pytanie: jakie cechy współczesności sprzyjają pojawieniu się postaci tego rodzaju? Niektóre były już przywoływane w podobnych kontekstach: dysfunkcjonalna rodzina, powszechny narcyzm oraz rola i znaczenie internetu. Autorka wskazuje jeszcze inne cechy Breivika i osobowości jemu podobnych: załamanie naturalnego oporu przed zabijaniem, status incela (odrzuconego przez kobiety mizogina). Na plan pierwszy wysuwają się kluczowe kwestie wstydu i poniżenia jako decydujące w genezie agresji.

Elżbieta Czykwin – prof. dr hab. nauk społecznych. Profesor zwyczajna w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Dwukrotna stypendystka Robinson College Uniwersytetu w Cambridge. Autorka książek: Samoświadomość nauczyciela (1995); Stygmat społeczny (2007, 2008, 2013, 2018); Białoruska mniejszość narodowa jako grupa stygmatyzowana (2000); Wstyd (2013). Współautorka, redaktorka i tłumaczka monografii zbiorowych: Teaching the mother tongue in multilingual Europe (Londyn 1998, 2005); Dwujęzyczność i dwukulturowość (1998, wspólnie z D. Misiejuk); Gorsi inni (2008, redakcja wspólnie z M. Rusaczyk); Stygmatyzacja, tolerancja, naprawa. Integracyjna analiza psychologiczna reakcji na dewiację (2009, tłumaczenie książki A.J.M. Dijkera i W. Koomena, wspólnie z M. Rusaczyk) oraz licznych artykułów.
Książka Stygmat społeczny, wydana przez Wydawnictwo Naukowe PWN i trzykrotnie wznawiana, w 2007 roku została wyróżniona Ogólnopolską Nagrodą im. Prof. Ireny Lepalczyk przyznawaną przez Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Publikacja Wstyd w 2015 roku została uznana przez internautów „Najlepszą książką na lato”.